Mae nifer o eglwysi a Gweinidogion wedi cysylltu gyda fi’n ddiweddar yn gofyn yr un cwestiwn sef: “Sut ydym ni’n darlledu ar y we o’r capel?”. Yn hytrach na mod i’n gorfod cael yr un sgwrs drosodd a throsodd dyma erthygl fer yn esbonio’r prif egwyddorion a’r camau sydd angen eu cymryd.

Y ffordd symlaf – ond ddim y gorau

Y ffordd fwyaf syml y ddarlledu oedfa ar y we yw drwy osod ffôn neu dabled sydd wedi ei gysylltu â’r we o flaen y sawl sy’n arwain yr oedfa, clicio go live ar Facebook a dyna ni – rydych yn darlledu i’r byd! Dyma’r ffordd symlaf a rhataf ond ni fydd y sain a’r llun yn wych, ond efallai mai dyma’r opsiwn gorau i gapeli heb bobl dechnegol i helpu. Mae posib gwneud hyn wrth ddarlledu dros Zoom hefyd, bydd Zoom yn opsiwn da os mae eich byrdwn yw cadw cysylltiad gyda aelodau ond bydd darlledu yn gyhoeddus ar Facebook a YouTube yn opsiwn gwell os ydych chi am rannu eich oedfa tu hwnt i’ch aelodaeth a’ch cynulleidfa arferol.

Y ffordd well – ond yn fwy cymhleth

Y ffordd orau o fynd o’i chwmpas hi yw drwy gysylltu camera a sain i’ch gliniadur ac yna darlledu yn defnyddio meddalwedd darlledu pwrpasol fel OBS (am ddim ac yn gweithio ar Mac a PC ond ychydig yn drafferthus i ddefnyddio) neu Ecamm Live (gwell a haws i’w ddefnyddio, ond yn costio £9 i £15 y mis a dim ond yn gweithio ar Mac).

Os ydych chi eisiau darlledu i Facebook a YouTube yr un pryd bydd angen cyfri Restream.io hefyd fydd yn £15 pellach y mis.

Ar OBS ac Ecamm mae modd cynnwys elfennau wedi eu recordio ymlaen llaw fel perfformiadau o emynau – defnyddiol iawn mewn cyfnod lle na cheir canu cynulleidfaol. Mae YouTube yn llawn tutorials yn dangos i chi sut i ddefnyddio OBS ac Ecamm.

Cofiwch brofi’r system ymlaen llaw rhag cael eich siomi a’ch cynhyrfu ar fore Sul cyn i oedfa gychwyn.

Camera

Gan fod gwe gamera eich gliniadur yn sownd i’ch gliniadur bydd angen camera allanol arnoch. Mae modd cael gwegamerau allanol sy’n cysylltu trwy USB neu efallai fod gennych gamera eisoes yn y tŷ y bydd modd defnyddio? Byddwn ni’n defnyddio ein hen gamera Canon 7D a’i gysylltu gyda’r gliniadur trwy USB. Mantais defnyddio DSLR fel y Canon yw y bydd modd defnyddio zoom lens ac felly gall y camera fod yng nghefn y capel a ni fydd rhaid i’r camera fod yn wyneb y pregethwr a thynnu sylw’r gynulleidfa fydd yn y capel. Nid pob camera sy’n medru cysylltu gyda OBS ac Ecamm felly gwnewch eich gwaith ymchwil ymlaen llaw yn arbennig os ydych chi’n prynu camera o’r newydd.

Sain

Y peth pwysicaf am gwe ddarlledu oedfa yw cael sain da. Rhaid i’r meicroffon fod mor agos i’r siaradwr/pregethwr a phosib, fel arall bydd y sain yn swnio fel eich bod mewn ogof. I gysylltu eich meicroffon i’r gliniadur bydd angen naill ai:

1. Desg Sain y mae modd ei gysylltu i’r gluniadur fel sound interface dros USB. Awgrymaf y Soundcraft Notepad 12-FX Analog USB Mixer am tua £130. Dyma’r opsiwn os oes angen i’r sain gael ei ddarlledu a mynd i system sain yn yr ystafell yr un pryd.
2. USB audio interface. Awgrymaf Audient ID4 Audio Interface am tua £115. Dyma’r opsiwn gorau os mai dim ond anfon sain i ddarlledu sydd angen.
3. Desg Sain ddigidol. Awgrymaf Zoom LiveTrak L-8 am tua £400 i eglwysi llai. A’r Allen and Heath Qu-16 am tua £1400 i eglwysi mwy. Dyma’r opsiwn gorau i eglwysi fydd eisiau darlledu mwy na dim ond llais/pregethwr – bydd desg ddigidol yn rhoi’r opsiwn i chi ddarlledu band cyfan neu nifer o siaradwyr gwahanol ac yn rhoi’r gallu i chi roi mix gwahanol i’r darllediad a’r ystafell fyw.

Yn eich meddalwedd ffrydio/darlledu (OBS neu Ecamm) bydd angen i chi ddewis eich dyfais sain fel yr Audio Imput yn hytrach na Built-in Audio eich gliniadur.

Meicroffon

Os ydy eich pregethwr yn gyfforddus yn gwisgo ‘over the ear’ microffon diwifr (‘Madonna Microffon’ fel dwi’n eu galw) dyna’r ffordd o gael sain gorau.

Opsiwn arall yw meicroffon hand held diwifr gan gofio fod rhaid i’r pregethwr ddal y meicroffon yn go agos at ei geg (gan gofio peidio rhannu’r meicroffon efo neb arall oherwydd COVID!).

Y trydydd opsiwn os yw’r pregethwr yn aros yn ei bulpud neu du ôl i lectern ydy goosneck condenser.

Mae pris meicroffons yn amrywio’n fawr ac mae’r safon yn amrywio gyda hynny. Ond peth pwysig i gofio yw hyn: mae dynamic microffons angen bod yn agos iawn i’r ceg, mae’n nhw’n rhatach i’w prynnu ac yn gweithio gyda’r rhan fwyaf o systemau sain. Ond gall condenser microffons weithio droedfedd i ddau i ffwrdd o’r ceg ond mae’n nhw’n ddrytach ac angen phantom power ac felly ddim yn gweithio gyda pob system sain. Byddwch yn barod i wario o leiaf £150 ar feicroffon da, ond hyd at £600 am y gorau.

Rhyngrwyd

Yn amlwg, bydd angen cysylltiad gyda’r we i fedru darlledu. Bydd angen cyflymder rhyngrwyd all ddarparu upload speed o oleiaf 4Mbps. Mae hynny yn gyflymach nag y mae’r rhan fwyaf o ddarparwyr broadband arferol yn ei ddarparu felly bydd naill ai angen cysylltiad feibroptig arnoch neu gysylltu dros rwydwaith 4G symudol. Gan nad oedd llinell ffôn yn ein capel ni rydym wedi prynu router lle mae modd rhoi sim card ynddo ac felly darlledu dros rwydwaith 4G y byddwn ni. Hyd yma mae’r cyflymder (gyda rhwydwaith EE) i weld llawn cystal â chysylltiad Feibroptig.

Gair am y cynnwys

Reit ar ddechrau’r pandemig dwi’n cofio rhywun yn ymateb a thafod yn y boch wrth weld llawer o eglwysi yn mynd ar lein am y tro cyntaf a dweud fel hyn: “An irelevent church services dosen’t suddely become relevent just because it’s online”. Gair i gall i ni’n gyd yn y fan yna. Rhown y pwyslais ar gyfathrebu’r Gair tragwyddol yn effeithiol rhagor na gwneud yn siŵr fod gennym yr offer a’r dechnoleg ddiweddaraf.

Beth ddylai’r ymateb Cristnogol fod pan fo democratiaeth yn rhoi’r ateb ‘anghywir’ yn ôl ein cwmpawd moesol ni? Encilio a rhoi’n sylw’n unig i faterion ysbrydol pur? Golchi ein dwylo â’r byd gan ymddiried yn ‘rhagluniaeth fawr y nef … trwy bob helyntoedd blin [a] therfysgoedd o bob rhyw’?

Rwy’n sylwi fod llawer o Gristnogion eisioes yn baglu dros ei gilydd i ddweud bod ‘Duw yn dal wrth y llyw’ a bod ‘rhaid i ni ymddiried yn ei gynllun ef’ a hefyd ‘dim ond am dymor mae XYZ wedi ei ethol, mae Iesu ar ei orsedd dragwyddol!’. Er mod i’n deall sentiment yr ymatebion, mae’r agwedd meddwl na allwn (ac na ddylem) wneud dim yn wyneb buddugoliaeth swmpus y dde yn debycach i dynghediaeth (fatalism) nag i Gristnogaeth Feiblaidd i’m golwg i. Dywed tynghediaeth fod yr hyn sydd i fod i fod ac na allwn ni wneud dim i newid hynny. Ar y llaw arall fe gred Cristnogaeth fod Iesu ar ei orsedd, ac ei fod yn galw ar ei Eglwys i fod yn rym creadigol ac adferol yn ei fyd ac yn galw arnom i fod yn bartneriaid gydag ef wrth ddwyn i mewn Deyrnas Nef rhwng y ddau atgyfodiad.

Er bod yna rinwedd i eglwysi ryddhau datganiadau, arwyddo deisebau a chynnal cyfarfodydd cyhoeddus mewn ymateb i ddatblygiadau gwleidyddol ein dydd, mewn gwirionedd mae angen i ni ganolbwyntio’n bennaf ar y gwaith ar lawr gwlad – yr eglwys leol yw egin Teyrnas Dduw yn y byd – ac mae angen i ni ymroi o’r newydd i’r gwaith o wneud disgyblion fydd yn eu tro yn gwneud disgyblion hefyd. Y ffordd o newid cymdeithas ydy newid y person. Credwn fod Iesu yn Arglwydd sy’n galw ar bobl i gredu yn ei enw – ond credwn hefyd ei fod yn Arglwydd sy’n dymuno, trwy ei eglwys, chwarae rhan fyw a dynamig yn y byd heddiw. Felly, cofiwn fod ein gobaith yn Iesu, ond ein gwaith yn y byd.

What should the Christian response be when democracy gives the ‘wrong’ answer according to our moral compass? Retreat and focus solely on spiritual matters? To distance our selves from the world and trust blindly in the providence of heaven?

I’ve noticed that many Christians are already tripping over each other to say that ‘God is still in charge’ and that ‘we must trust His plan’ and also ‘XYZ has only been elected for a term, Jesus is on his eternal throne!’ Although I understand the sentiment of these responses, the attitude of thinking that we cannot (and should not) do anything in the face of the rampant victory of the right is more akin to fatalism than biblical Christianity. Fatalism says that what is was meant to be and that we can do nothing to change that. Christianity, on the other hand, believes that Jesus is on his throne, and calls on his Church to be a creative and restorative force in his world and calls on us to partner with him in bringing in the Kingdom of Heaven between the two resurrection.

Some churches issue declarations, arrange the signing of petitions and hold public meetings in response to the political developments of our day, but we really need to focus on the work on the ground – the local church is the green shoots of God’s Kingdom in the world – and we need to re-engage in the work of making disciples who will in turn make other disciples. The way to change society is to change the person. We believe that Jesus is a Lord who calls on people to believe in his name – but we also believe that he is a Lord who, through his church, wants to play a living and dynamic role in today’s world. Therefore, we remember that our hope is in Jesus, but our work is in the world.

Ddoe fe wnes i rannu fod Teyrnas Dduw a thuedd tuag at bobl sydd ddim yn cael chware teg a chyfiawnder yn y byd fel y mae – y tlawd, y caeth a’r di-lais. O ganlyniad roeddwn i’n rhannu fy nghred y dylai lles pobl felly mewn cymdeithas fod yn flaenllaw ym meddwl y Cristion wrth benderfynu sut i bleidleisio.

Heddiw dwi’n troi fy sylw at ffenomenon “Fake News” a’r duedd ddiweddar o weld gwleidyddion yn osgoi cael eu sgrwtineiddio. Y gwir amdani yw fod dim byd newydd dan yr haul. Roedd arweinwyr gwleidyddol hyd yn oed yn amser y Beibl yn llac gyda’r gwirionedd os oedd hynny’n gweithio o’u plaid – roedd geiriau ffals Herod i’r Doethion yn ceisio cuddio ei wir gymhellion yn enghraifft o wleidydd yn lledu math o “Fake News” reit yng nghanol stori’r Nadolig cyntaf.

Dwi ddim yn meddwl ei fod yn gyd-ddigwyddiad fod y pwysau mae pobl yn rhoi ar wirionedd yn lleihau wrth i gymdeithas hefyd gredu llai a llai yn Nuw yn Iesu Grist oedd yn honni mae fe oedd “y ffordd, y gwirionedd a’r bywyd.” Mewn cyd-destun diwylliannol sy’n gwadu’r syniad fod yna’r fath beth a gwirionedd cyffredinol mae gwleidyddion yn cael rhwydd hynt i ddweud pethau fydden nhw byth yn cael dweud a pharhau mewn bywyd cyhoeddus genhedlaeth yn ôl.

Mae cymeriad gwleidydd yn bwysig. Mae gwybod fod rhywun yn dweud y gwir yr un mor bwysig, bron yn bwysicach, na beth yw eu polisïau.

Er na allwn ddisgwyl i wleidyddion sydd ddim yn rhannu ein ffydd fyw fel disgyblion i Iesu – mae yna ryw lefel sylfaenol o gymeriad rydym yn disgwyl gan bawb sydd am wasanaethu mewn bywyd cyhoeddus, os ydyn nhw yn rhannu ein ffydd neu beidio. Felly i’m tyb i mae pwyso a mesur cymeriad gwleidydd yn ystyriaeth yr un mor bwysig i’r Cristion ag ydyw pwyso a mesur eu polisïau.

Yn olaf, gair am genedlaetholdeb. Bydd rhai yn gwybod mod i wedi treulio (neu wastraffu!) bron i bum mlynedd o’m bywyd yn astudio PhD mewn i berthynas Cristnogaeth a Chenedlaetholdeb. Ar y pryd roedd llawer yn dweud fod y pwnc yn amherthnasol ond ddeg mlynedd yn ddiweddarach mae wedi profi i fod yn bwnc perthnasol iawn. Cenedlaetholdeb sydd wedi bod yn gyrru agenda Brexit, cenedlaetholdeb yr SNP sy’n cynhyrfu pethau yn yr Alban, cenedlaetholdeb sydd tu ôl i brosiect ‘Get Brexit Done’/’One Nation’ Boris Johnson a chenedlaetholdeb sydd tu ôl i ymgyrchoedd YES Cymru a Phlaid Cymru yma. Mae cenedlaetholdeb yn rym real yn ein gwleidyddiaeth heddiw. Beth ddylai ymateb y Cristion fod?

Wel, o geisio crynhoi’r PhD mewn i ychydig frawddegau: mae’n dibynnu! Mae yna wahanol fathau o genedlaetholdeb – mae gyda chi genedlaetholdeb sy’n gwneud ‘duw’ o’r genedl – mae’r math yma o genedlaetholdeb yn eilunaddolgar ac mi ddylai’r Cristion ei wrthwynebu yn syth. Ond mae yna fath arall o genedlaetholdeb sef un sy’n dathlu’r egwyddor Feiblaidd o ‘undod mewn amrywiaeth’. Ar ôl pwyso a mesur dwi’n meddwl y gall ac y dylai’r Cristion gefnogi’r math yma o genedlaetholdeb. Mae’n amlwg i bawb fod cenedlaetholdeb Adam Price, er enghraifft, yn gwbl wahanol i genedlaetholdeb Nigel Farage.

Felly i gloi, ewch allan i bleidleisio ddydd iau. Pleidleisiwch gan adael i werthoedd Teyrnas Dduw lywio eich penderfyniad.

Dylai’r Cristion ddiystyru pleidleisio i UKIP a’r Brexit Party yn syth. Er nad ydw i’n dweud na allwch chi fod yn Gristion a phleidleisio i’r Ceidwadwyr, a phwyso a mesur yr ystyriaethau dwi wedi rhannu yn y tair erthygl yma, i mi o leiaf ni fyddwn i fel Cristion yn gallu ystyried pleidleisio drostynt.

Mae hynny yn gadael yr SNP, Y Blaid Werdd, Llafur, Democratiaid Rhyddfrydol a Phlaid Cymru. Dan wahanol amgylchiadau ac yn byw mewn gwahanol etholaethau dros y Deyrnas Unedig gallaf weld fy hun yn pleidleisio i bob un o’r pleidiau hynny yn eu tro. Ond yma yng Ngogledd Orllewin Cymru dim ond un blaid sy’n ticio’r blwch ‘bias tuag at y tlawd a’r di-lais’ a hefyd anrhydeddu’r egwyddor o ‘undod mewn amrywiaeth’ pan mae’n dod i iaith, diwylliant a chenhedloedd.

Ond beth bynnag fydd y canlyniad fore dydd Gwener cofiwch y bydd Brenin Brenhinoedd dal ar ei orsedd.

Ddoe fe wnes i rannu fod y Beibl yn ein dysgu i barchu a gweddïo dros ein harweinwyr gwleidyddol ond fod hynny ddim yn golygu rhoi ein ffydd ddall ynddyn nhw. Mae’n gywir i gwestiynu cymhellion, ac mae’n gywir i’w dal yn atebol. Ac nid oes dim o’i le mewn gwrthwynebu llywodraeth y dydd neu’r status quo os ydy hynny’n golygu ufuddhau i werthoedd uwch Teyrnas Dduw. Roedd gweithred y Doethion o beidio ufuddhau i Herod yn dangos fod anuffudd-dod i bwerau gwleidyddol y dydd weithiau’n angenrheidiol er mwyn bod yn ufudd i alwad Iesu.

Ond beth am ymwneud y Cristion gyda gwleidyddiaeth mewn ffordd adeiladol?

Mae’n amlwg fod Teyrnas Dduw a thuedd tuag at bobl sydd ddim yn cael chware teg a chyfiawnder yn y byd fel y mae. Edrychwch ar y geiriau wnaeth Iesu eu hadrodd pan ddechreuodd ei weinidogaeth gyhoeddus yn Nasareth yn Luc 4:

“Safodd ar ei draed i ddarllen o’r ysgrifau sanctaidd. Sgrôl proffwydoliaeth Eseia gafodd ei rhoi iddo, a dyma fe’n ei hagor, a dod o hyd i’r darn sy’n dweud: ‘Mae Ysbryd yr Arglwydd arna i, oherwydd mae wedi fy eneinio i i gyhoeddi newyddion da i bobl dlawd. Mae wedi fy anfon i gyhoeddi fod y rhai sy’n gaeth i gael rhyddid, a phobl sy’n ddall i gael eu golwg yn ôl, a’r rhai sy’n cael eu cam-drin i ddianc o afael y gormeswr, a dweud hefyd fod y flwyddyn i’r Arglwydd ddangos ei ffafr wedi dod.’”

Luc 4

Er nad dod i bregethu efengyl wleidyddol wnaeth Iesu. Mae’n amlwg fod yna oblygiadau gwleidyddol i efengyl Iesu. Ac ymhlith yr oblygiadau yna mae consyrn arbennig am y tlawd, y caeth a’r di-lais. O ganlyniad rwy’n credu y dylai lles pobl felly mewn cymdeithas fod yn flaenllaw ym meddwl y Cristion wrth benderfynu sut i bleidleisio.

Mae brwdfrydedd Cristnogion ac eglwysi trwy’r wlad yn sefydlu a rhedeg Banciau Bwyd i’w nodi a’i edmygu ond fel Cristnogion dylem ddweud a gwneud rhywbeth ynglŷn â’r achos pam fod pobl yn troi at Fanciau Bwyd i ddechrau gan beidio bod ag ofn cael ein gweld yn cyffwrdd a chwestiynau gwleidyddol weithiau. Fel y dywedodd Hélder Câmara, Archesgob Catholig o Frasil unwaith: “When I give food to the poor, they call me a saint. When I ask why they are poor, they call me a communist.”

Mi roedd yna lun yn cylchredeg ar y cyfryngau cymdeithasol wythnos diwethaf oedd yn dangos poster home-made mewn ffenestr rhywle oedd yn dweud: “Think of the most vulnerable person you know, and vote in their best interests.” Dwi’n meddwl fod hwnna yn egwyddor y gallwn ni fel Cristnogion bwyso arno cyn gwneud ein penderfyniad ddydd Iau.

Mwy o ystyriaethau eto fory…

Byddai rhai yn cwestiynu a ydy hi’n briodol i arweinwyr eglwysig drafod pynciau gwleidyddol o gwbl. Yn bersonol rwy’n ei weld yn ddyletswydd cyhyd a bod hynny’n cael ei wneud yn ofalus. Mae’r eglwys ar wahanol adegau wedi cael y balans yn anghywir. Bu cyfnodau lle syrthiodd yr eglwys Gristnogol yn ysglyfaeth i bwerau gwleidyddol y dydd ac wedi dod yn rhan o beiriant propaganda llywodraeth neu blaid wleidyddol. Bu cyfnodau hefyd lle ciliodd yr eglwys o gwestiynau gwleidyddol yn llwyr. Perygl yr eithaf yma yw bod y byd yn methu gweld perthnasedd ein ffydd a bod gwleidyddiaeth a diwylliant yn cael ei adael i bobl sydd ddim yn rhannu ein gwerthoedd.

Gan ei bod hi yn dymor y Nadolig dwi’n meddwl fod hanes y Doethion a’r Brenin Herod yn berthnasol. Yn yr hanes yn Mathew 2 rydym yn gweld Herod, yr arweinydd gwleidyddol, yn teimlo dan fygythiad wrth glywed fod yna Frenin arall wedi ei eni sef Iesu. Fel llawer o arweinwyr gwleidyddol mae Herod yn mynd ati i geisio manipiwleiddio’r sefyllfa o’i blaid. Mae Duw yn dangos cymhellion amhur Herod i’r Doethion ac wedyn mewn gweithred o anuffudd-dod sifil (o fath) maen nhw’n gwrthod ei gais i alw heibio iddo i adrodd am Iesu ac maen nhw’n dewis teithio adref ffordd wahanol.

Er bod y Beibl yn ein dysgu i barchu a gweddïo dros ein harweinwyr gwleidyddol dydy hynny ddim yn golygu rhoi ein ffydd ddall ynddyn nhw. Mae’n gywir i gwestiynu cymhellion, ac mae’n gywir i’w dal yn atebol. Mae’r ffaith fod Herod yn gweld dyfodiad y Brenin Iesu fel bygythiad yn ein hatgoffa fod galwad Teyrnas Dduw weithiau yn ein galw i wrthod teyrnasoedd y byd. Mae’r hanes yma yn ein hatgoffa ni fel Cristnogion fod ein teyrngarwch cyntaf i Iesu.

Ac felly yng ngoleuni hynny yr ydym yn pwyso a mesur pwy y dylem bleidleisio drosto.