Roeddwn i’n falch o gael darllen ar Golwg360 heddiw fod Meirion Prys, Bwrdd yr Iaith, yn tynnu sylw at yr angen i fynd i’r afael a’r mewnfudo a’r allfudo o’r bröydd Cymraeg. Mae’n ddeng-mlynedd bellach ers i sylwadau Seimon Glyn godi proffil yr argyfwng oedd ac sy’n dal i wynebu ardaloedd Cymraeg. Mae’r llywodraeth, gan gynnwys Plaid Cymru yn anffodus, wedi methu mynd i’r afael a’r broblem o gwbl. Rhaid cydnabod hefyd fod ymgyrchwyr wedi bod yn dra aneffeithiol hefyd yn y maes hwn dros y ddeng-mlynedd diwethaf. Fe chwythodd Cymuned ei phlwc ac fel un o arweinwyr Cymdeithas yr Iaith dros y ddeng-mlynedd diwethaf mi fasw ni’r cyntaf i gydnabod fod y Gymdeithas wedi methu datblygu ymgyrch boblogaidd yn y maes.
Dwi’n siŵr fod yr allfudo yn broblem yr un mor ddifrifol â’r mewnfudo. Dwi’n ffodus mod i wedi medru cartrefu a chael gwaith yng Ngwynedd ond y gwir amdani yw fod llawer o fy ffrindiau wedi gorfod symud i Gaerdydd i gychwyn eu gwahanol yrfaoedd. Rhai ohonynt yn bobl oedd wastad eisiau mynd i fyw i Gaerdydd ac iawn felly, ond rhai byddai wedi ffafrio aros yn y fro pe bae cyfleoedd swyddi gwell yno. Roedd hi’n chwa o awyr iach felly darllen yn adroddiad Turner ar S4C ei fod yn argymell ystyried o ddifri symud y pencadlys i Gaernarfon. Roedd yr adroddiad yn rhestru pum dadl o blaid y symud ond dim ond tri yn erbyn. Dyma oedden nhw:
Manteision:
- Byddai’n rhoi S4C yn nes yn ddiwylliannol at ei gynulleidfa graidd a’i berfeddwlad ddiwylliannol naturiol.
- Byddai adleoli’n golygu y byddai’n rhaid newid diwylliant a gallai hynny olygu y byddai’n haws i gyflawni arbedion a synergedd.
- Byddai’r lluosydd economaidd yn sicr yn fwy mewn ardal o amddifadedd economaidd e.e. Caernarfon.
- Wrth feddwl am yr amgylchiadau economaidd anodd sy’n debygol yn ystod y blynyddoedd nesaf, byddai’n haws amddiffyn cyllid S4C mewn ardal o amddifadedd economaidd.
- O gofio y bydd S4C yn cael ei gyllido gan y BBC yn y dyfodol byddai adleoli’n ategu eu polisi o symud o’r dinasoedd mawr, a byddai hefyd yn atgyfnerthu ymrwymiadau’r BBC y tu hwnt i Gaerdydd.
Anfanteision:
- Gallai adleoliad o’r fath gael ei weld fel ‘rhedeg i ffwrdd’.
- Colli talent bresennol ac yn y dyfodol.
- Byddai’n tynnu sylw oddi wrth yr angen i fynd i’r afael â phroblemau pwysicach.
Fel un o drigolion Caernarfon dydy hi ddim yn syndod mod i o blaid o syniad o symud pencadlys S4C i Gaernarfon. Mae pobl sy’n gwybod lot mwy na fi am y pethau yma yn dweud mai dim ond rhywbeth symbolaidd fyddai hyn gan fod rhan fwyaf o swyddi’r sector allan yn y cwmnïau cynhyrchu annibynnol yn hytrach nag yn S4C ei hun. Digon teg, ond mae symbolaeth yn bwysig hefyd. A byddai dim ond llond dwrn o swyddi proffesiynol ychwanegol i Gaernarfon yn gwneud gwahaniaeth i’r dref ond dwi ddim yn meddwl byddai Llanisien yn teimlo’r golled rhywsut.
Cytuno i’r carn, Rhys. Byddai’n gwneud byd o les i’r ardal ac i S4C.
Roeddwn i’n arfer gweithio i Fwrdd yr Iaith, a dwi’n cofio clywed rhyw ffigurau fel hyn (o ‘nghof mae’r rhain, felly dydyn nhw ddim yn union) – pan fyddai swydd yn cael ei hysbysebu gan y Bwrdd i weithio yn y swyddfa yng Nghaerdydd, byddai cyfartaledd o ryw 5-6 yn gwneud cais. Os byddai’r swydd wedi’i lleoli yn swyddfeydd y Bwrdd yng Nghaernarfon neu Gaerfyrddin, roedd cyfartaledd o ryw 20 yn gwneus cais. Felly dwi ddim yn meddwl bod anfantais rhif 2 yn dal dwr. Dwi’n rhagweld y byddai nifer o’r staff yn fodlon cael eu hadleoli, a byddai swyddi’r rhai sy’n dewis peidio cael eu hadleoli yn gallu cael eu llenwi’n hawdd gan bobl alluog, sydd naill ai eisoes yn byw yn yr ardal, neu sy’n byw yng Nghaerdydd ac yn neidio at y cyfle i symud yn ol i’r fro.
Ie, brysied y dydd, ond, wrth grynhoi, mae’r adroddiad yn dweud yn glir NA ddylid ystyried symud ar hyn o bryd, felly paid a dal dy wynt.
Yn bwysicach fyth, yr hyn sy’n dweud mwy ydi fod ymateb ffurfiol s4c i’r adroddiad yn anwybyddu’r pwnc yn llwyr.
Dwi’n dod o Ynys Mon, ag er bod na tensiwn rhwng y ni (Gwlad y Medra) a chi. Dwi hefyd yn cytuno dylid S4C symud i G’fon.
A sut gafodd C’dydd hi yn yr 80au? Mae digonedd o swyddi lawr yna- pam ddim rhoi o leiaf un peth fyny i’r gogs. Ond y prif rheswm yw dyma lle mae’r gynulleidfa, ac yn yr un maeth o le mae TG4 wedi’i leoli.