Wythnos yma yng Nghaersalem roeddem ni’n edrych ar hanes Iesu’n cyfarfod Nicodemus o Ioan 3. Dyma’r hanes sy’n rhoi’r syniad i ni am ‘ailenedigaeth’, neu yn Saesneg y syniad o fod yn ‘born again’. Pan mae rhywun yn clywed y term ‘born again Christian’ y dyddiau yma mae rhywun yn ofni ei fod yn rhywbeth Saesneg ar y gorau a rhywbeth Americanaidd ar y gwaethaf.
Ond mae’n bwysig cofio mae delwedd wnaeth Iesu ei hun ddefnyddio i ddisgrifio’r broses o gredu a thyfu mewn ffydd yw. Oherwydd y rhagfarn sy’n bodoli o gwmpas y syniad heddiw mae’n dda edrych arno’n ffres.
Yn gyntaf gair am Nicodemus ddaeth at Iesu gyda’i chwilfrydedd. Roedd yn Pharisead, un oedd yn gwybod yr atebion i gyd fel arbenigwr yn y gyfraith grefyddol. Ond falle ddim yn gwybod sut i ofyn y cwestiynau? Fel Pharisead mae’n bosib y byddai wedi gweld crefydd fel fformiwla gyfreithiol yn hytrach na thaith i ddirgelwch a rhyfeddod.
Tybed, ydyn ni’n gallu bod fel y Phariseaid heddiw?
Wrth edrych yn ôl ar un cyfnod o fy mywyd a fy nhaith ffydd dwi’n gwrido a chyffesu fod mwy nag ychydig o ysbryd y Phariseaid wedi nodweddu fy Nghristnogaeth i. Roeddwn i’n neidio ar bob cyfle i ddadlau o blaid y ffydd ac yn ei amddiffyn mewn sgyrsiau preifat ac yn gyhoeddus – pwy sy’n cofio fforymau trafod fel maes-e cyn dyfodiad Facebook?!
Dwi’n gallu meddwl am ddau dro yn arbennig lle roeddwn i’n cario ysbryd y Phariseaid yn hytrach nag ysbryd Crist. Y cyntaf oedd pan roeddwn yn fy arddegau ac yn teimlo galwad i amddiffyn awdurdod y Beibl. Rhywbeth sydd, yn ei hanfod, yn beth da wrth gwrs. Ond weithiau mae modd gwneud y peth cywir yn yr ysbryd anghywir.
Beth ddigwyddodd i’r dinosoriaid?
Ges i gyfnod o brynu llyfrau pseudoscientific oedd yn trio plygu gwyddoniaeth i ffitio mewn gyda syniadau diwinyddol, a rheiny yn syniadau diwinyddol gwael ar y gorau. Dwi’n cofio meddwl yn naïf: petawn i ond yn gallu ennill y ddadl fod Genesis 1 i’w ddarllen a’i gredu yn llythrennol yna wedyn byddai pawb yn siŵr o gredu’r cyfan wedyn! Taswn i ond yn gallu rhoi esboniad Beiblaidd o be ddigwyddodd i’r Dinosoriaid, yna dwi’n siŵr bydd fy ffrindiau yn ciwio i ddod i’r capel efo fi wythnos wedyn. Afraid dweud y bu’r strategaeth genhadol hon yn bur aflwyddiannus!
Rai blynyddoedd wedyn des i weld mae nid llyfr gwyddonol yn sôn am y ‘pryd?’ a’r ‘sut?’ oedd dechrau Genesis – ond llyfr diwinyddol neu athronyddol ynglŷn â ‘pwy?’ a ‘pam?’ A dwi’n edifar fod fy agwedd Phariseaidd wedi bod yn fur i bobl weld Iesu yn hytrach na chyfrwng i’w weld.
Yr ail ddigwyddiad dwi’n edrych yn ôl arno gydag embaras oedd rhywbeth ddigwyddodd pan roeddwn yn fyfyriwr. Fe gyhoeddodd y Ficer a’r Dramodydd enwog Aled Jones-Williams erthygl yn Golwg yn gwadu rhai pethau canolog i’r ffydd Gristnogol. Roeddwn i ddigon hy i feddwl fod gen i, fyfyriwr ifanc ffôl, hawl i sgwennu llythyr hir a phigog i mewn i Golwg yn tynnu i ddarnau beth roedd Aled wedi’i ddweud. Ac fe gyhoeddodd Golwg y llythyr.
Roeddwn i yn fy malchder a fy mrwdfrydedd selotaidd yn meddwl mod i’r arwr mwyaf roedd Cristnogaeth Gymraeg wedi ei gael ers Yr Esgob William Morgan ac roeddwn i’n disgwyl derbyn yr allwedd i Dŷ Mawr Wybrnant unrhyw ddiwrnod.
Taith gyda Aled Jones-Williams
Rai misoedd wedyn roeddwn i lawr yn Llanelli yn cymryd rhan mewn rhaglen drafodaeth ar y teledu. A pwy oedd hefyd yn cymryd rhan yn y rhaglen oedd Aled Jones-Williams. Eto, yn llawn o fy malchder ysbrydol, wnes i osgoi Aled. Wnes i roi’r ‘evangelical snub’ iddo. Roeddwn i’n meddwl mai dyna roeddwn i fod i wneud. Roeddwn i’n meddwl mai dyna roedd e’n ei olygu i sefyll dros y gwirionedd.
Ond wedyn yn Stradey Park Hotel y bore wedyn pwy gerddodd i mewn i’r ystafell frecwast ond Aled. Ac roedd yn chwilio am lifft yn ôl i’r Gogledd a gan fy mod i’n gyrru drwy Borthmadog nid oedd esgud da gen i wrthod. Felly dyna le roeddwn i yn wynebu taith 4 awr yn y car gyda’r dyn yma roeddwn i wedi ymosod arno’n gyhoeddus … dyna chwithig!
Ond fe gawsom ni bedair awr ddifyr a braf iawn gyda’n gilydd. Er mai fi oedd yr “uniongredwr”, yn credu’r holl athrawiaethau a syniadau “cywir”, Aled oedd yn dangos tosturi a gras tuag ata i. Ac fe wnaeth hynny argraff ddofn arna i.
Yn ddiwinyddol mae’n siŵr mod i ac Aled yn parhau i fod yn bell o’n gilydd ond y diwrnod yna fe wnes i sylwi hefyd fod angen i fi gael fy ail ail-eni. Roeddwn wedi cael fy ail-eni pan oeddwn i’n iau, pan wnes i gredu am y tro cyntaf. Ond os oeddwn i am fod yn ddisgybl i Iesu roedd rhaid i’r ysbryd Phariseaidd oedd ynddo i farw, er mwyn i ysbryd Duw gael lle i dyfu.
Ffydd i dystio nid i ddadlau
Oherwydd nid ffydd i ddadlau drosti yw Cristnogaeth, ond bywyd newydd i dystio amdani. Nid crefydd i gau pobl allan, ond ffydd i wahodd pobl i mewn i Deyrnas wahanol. Fel mae Brian Zahnd yn dweud: “A person with an experience is never at the mercy of a person with an argument.”
Fel Nicodemus roeddwn i’n gwybod yr atebion i gyd, roedd y dadleuon ar flaen fy nhafod wedi ei hymarfer yn dda. Ond roeddwn i ddim ond yn dechrau gweld fod tyfu fel disgybl hefyd ynglŷn â gofyn ac ymaflyd gyda’r cwestiynau hefyd a phwyso i mewn i brofiad o ras a chariad Duw mwy mwy.
Ydy mae bod yn Gristion yn golygu cael eich ail-eni – y profiad cyntaf yna o gredu – ond mae hefyd yn golygu bod yn barod i gael eich ail ail-eni. Cael ein hail-eni’n barhaus wrth i ni gael ein sancteiddio a’n gwneud yn ddisgyblion i Iesu.
Dwi ddim yn Gristion,ac er fy magu yn y capel,erioed wedi bod yn un ond mae yr hanes am Aled yn ddadlenol.Er, wrth gwrs,yr oedd yn cael lifft.Ond efallai fod eich syndod fod dyn yr oeddych yn gwneud cymwnas ag o wedi ymddwyn yn gwrtais ac yn rhadlon tuag atoch yn dweud mwy amdanoch chi nac am Aled.Ond mae yn siwr eich bod wedi callio ers hynny