Roeddwn i mewn cynhadledd Gristnogol heddiw, does dim angen i chi wybod ymhle na phwy a’i trefnodd. Roedd un o’r siaradwyr, oedd yn Weinidog draw yng Ngogledd Ddwyrain Cymru rhywle, wedi galw i ollwng rhai pethau yng Nghaergylchu ar y ffordd. Caergylchu yw canolfan ailgylchu Caernarfon gyda llaw. Roedd y siaradwr yn rhannu ynglŷn â her yr eglwys i bontio gwahanol garfanau mewn cymdeithas. Ac adnabyddodd fod y ffactor ieithyddol yn gallu bod yn wahanfur wrth geisio rhannu’r ffydd yng Nghymru. Ac mae’n gywir i nodi hynny oherwydd fod rhai Eglwysi Cymraeg yn medru bod yn oer iawn eu croeso i’r di-Gymraeg ac i ddysgwyr. Ond ar y llaw arall fod yr agweddau mwyaf gwrth-Gymreig rwyf erioed wedi dod ar eu traws i’w canfod ymysg Cristnogion Efengylaidd di-Gymraeg sydd wedi ymgartrefu yng Ngwynedd. Ond yr hyn a’m cythruddwyd heddiw oedd sylw’r siaradwr am weithwyr Caergylchu. Rhywbeth tebyg i hyn a ddywedodd e ond nid ei union eiriau:
I went to Caergylchu on the way here today and spoke to the man working on the gate. Having spoken English to him he answered me back in English and then turned to say something and have a conversation with his colleague in Welsh right in front of me! That goes to show some of the bad attitude and tension still around.
Aaaaaaa! C’mooooooon! Doedden nhw ddim wedi siarad Cymraeg gyda’i gilydd er mwyn dy wylltio neu di ymddieithrio di mêt! Cymraeg mae gweithwyr Caergylchu yn siarad yn naturiol gyda’i gilydd trwy’r amser!
Dwi ddim yn meddwl bod y siaradwr yn meithrin syniadau gwrth-Gymraeg. Dwi’n meddwl mai jest anwybodus oedd ei sylwad. Ond eto mae’n esbonio rhywfaint pam fod gen i elfen o ragfarn yn erbyn y byd Cristnogol Saesneg yng Nghymru o hyd. Rhagfarn rwyf wedi bod yn delio reit dda ag ef ers rhai blynyddoedd bellach, ond wedyn pan fo rhywun yn clywed sylwad fel yna o lwyfan cynhadledd Gristnogol mae hen grachen yn cael ei hail agor.
Mae hyn yn drueni mawr oherwydd roeddwn i’n meddwl fod prif neges y siaradwr dan sylw yn arbennig ac yn siarad yn bersonnol gyda mi sef i ni wylio ein bod ni ddim mor brysur yn gwneud pethau yn enw Duw fel ag ein bod ni yn y diwedd rhy brysur i ganolbwyntio ar Dduw ei hun. Er i brif neges ei sgwrs siarad gyda mi heddiw, ei sylwadau am weithwyr Caergylchu, fy nghyd Gymry a’m pobol i, y bydd yn aros yn y cof oherwydd mae briwiau yn gadael creithiau.
Beth ddwedodd e pan wnest ti ei herio ar y diwedd?
Wnes i ddim trafferthu trafod y pwnc da fe. O mhrofiad i distraction yw dialog a phobl fel hyn. Gwell buddsoddi egni yn dilyn ein gweledigaeth ni. Erbyn i mi gyrraedd nol i Dre roedd e’n bomio hi nol lawr yr A55 i ble bynnag y daeth ohono!
Diolch iti am rannu’n onest am hyn, Rhys.
Mae’r stori yma’n datgelu diffyg profiad a dealltwriaeth un person o gymunedau Cymraeg, a gor-sensitifrwydd (ac efallai ychydig o paranoia).
Serch hynny, dwi ddim yn siwr pa mor briodol neu gywir yw gadael i ddigwyddiad o’r fath i fwydo rhagfarn yn erbyn carfan gyfan o bobl, sef “y byd Cristnogol Saesneg yng Nghymru o hyd”.
Onid un ddiffiniad o hiliaeth yw gwneud datganiadau cyffredinol am garfan o bobl, ar sail iaith neu hil?
Fe fyddem ninnau’n anhapus – gyda rheswm – petai pobl yn gwneud datganiadau cyffredinol am “y byd Cristnogol Cymraeg”.
O’m mhrofiad i, mae yna Gymry di-Gymraeg sy’n fwriadol yn anwybodus, ac yn medru rhwystro gwaith y deyrnas yn y Gymraeg. Ond yr hyn rwy wedi ei brofi’n fwyaf yw awydd i gefnogi a gweddio dros y gwaith yn yr iaith Gymraeg.
Mae yna ddiffyg gwybodaeth a phrofiad ar adegau (sydd weithiau yn ddigon dealladwy). Onid ein dyletswydd ni yw annog a chynorthwyo ein brodyr a chwiorydd di-Gymraeg, a’u haddysgu’n gadarnhaol a chariadus, yn hytrach na datblygu agwedd ymosodol a beirniadol, sy’n datgelu “siege mentality”?