Category Archives: Ffydd

Faint o amser mae’n cymryd i ti sgwennu pregeth?

Leave a reply

Bydd pobl yn gofyn i fi’n aml ‘faint o amser mae’n cymryd i ti sgwennu pregeth?’. Nid oes ateb syml. Fel arfer dwi’n cymryd un diwrnod gwaith i baratoi ar gyfer y Sul. Weithiau nid yw hynny’n bosib ac mae rhaid paratoi neges mewn awr neu ddwy bnawn dydd Sadwrn. Ond weithiau os nad oes gormod o alwadau eraill yr wythnos honno mae modd cymryd mwy ‘na diwrnod i baratoi (anaml iawn iawn mae hyn yn digwydd!). Felly i ateb y cwestiwn ‘faint o amser mae’n cymryd i ti sgwennu pregeth?’ mae’n cymryd faint bynnag o amser ac sydd gen i! Os oes gen i ddiwrnod i baratoi yna gwych. Ond os mai dim ond dwy awr sydd gen i yna rhaid gwneud y mwyaf o’r ddwy awr yna!

Dwi’n ffodus mai dim ond un bregeth newydd sy’n rhaid i mi baratoi bob wythnos, a dwi’n ffodus hefyd mod i’n cael wyth Sul rhydd y flwyddyn. Ond mae dal angen i mi baratoi 44 pregeth newydd bob blwyddyn. Mae hynny’n 352 o bregethau ers cychwyn fel Gweinidog. Dwi’n paratoi tua 1,500 o eiriau o nodiadau i bob pregeth felly cyfanswm o dros hanner miliwn o eiriau o nodiadau erbyn hyn – digon ar gyfer pump PhD! Dychmygwch faint o ddeunydd a nodiadau sydd gan Weinidogion sydd wedi bod yn pregethu ers dros hanner can mlynedd yn eu stydis!

Ond o ddifri, mae paratoi neges ffres newydd bob wythnos yn her, mae’n anodd ar adegau. Ond mae dwy egwyddor yn bwysig i fi. Y cyntaf yw gadael i’r Ysbryd Glân arwain. Roedd yna gyfnod lle roeddwn i’n mynd yn syth at lyfrau, esboniadau Beiblaidd a podcasts gan bregethwyr eraill – bron cyn mynd at y testun Beiblaidd ei hun. Roedd y pregethau hynny yn ddiflas a mwy fel darlithoedd na phregethau mewn gwirionedd. Bellach dwi jest yn treulio amser gyda’r testun Beiblaidd ei hun a gadael i’r Ysbryd Glân wneud i bethau neidio allan o’r testun. Dim ond wedyn dwi’n troi at esboniadau Beiblaidd. Gan nad ydw i yn deall yr ieithoedd gwreiddiol nac a rhyw lawer o wybodaeth am gyd-destun llawer o’r Beibl mae yn bwysig darllen beth sydd gan yr arbenigwyr i ddweud. Rhan fwyaf o’r amser mae’r esboniadau Beiblaidd yn ategu’r hyn oedd wedi sefyll allan i mi. Ond weithiau, rhaid cyfaddef, fod rhaid i mi ail-ystyried rhai pethau ac ail-sgwennu peth o’r nodiadau oherwydd mod i wedi cam-ddeall y testun.

Yr ail ddisgyblaeth wrth baratoi pregeth yw cofio mae rôl y pregethwr yw dod a Gair Duw yn fyw i bobl heddiw. Nid rôl pregeth yw jest esbonio’r testun Beiblaidd yn sych a strêt. Os ydych chi am wneud hynny ma’ ‘na man i’ch praidd aros adre yn darllen esboniadau Beiblaidd. Rhaid i bregeth gyd-destunoli y testun. Gweld beth sydd gan y testun i ddweud wrth bobl heddiw. Dyna pam dwi’n hoffi’r hen ddelwedd ynglŷn â’r pregethwr fel rhywun sy’n dal y Beibl mewn un llaw a’r papur newydd yn ei law arall. Os na fydd y pregethwr yn gwybod beth sy’n mynd ymlaen yn y byd, mewn cymdeithas ac ym mywydau ei braidd sut all bregethu’r Beibl i’r bobl yna yn effeithiol?

Ond fy ngwir broblem i yw diffyg amser i wneud unrhyw beth o’r hyn dwi wedi nodi uchod yn iawn. Neu efallai fod diffyg disgyblaeth yn fwy o broblem ‘na diffyg amser. Dwi’n ffeindio amser i wneud pethau llai pwysig a llai dyrchafol wedi’r cyfan … fel sgwennu’r blog yma!

Felly tymor yma dwi’n gobeithio bod yn fwy disgybledig wrth neilltuo un diwrnod penodol bob wythnos i weddïo, darllen y Beibl a pharatoi fy mhregethau. I warchod y diwrnod hwnnw bydd rhaid i mi fod yn fwy disgybledig i gael pob dim arall wedi ei wneud ar y diwrnodau eraill ac mi fydd rhaid i mi fod yn ddigon cadarn i ddweud “na” pan fydd pobl yn gofyn i mi wneud pethau eraill ar y diwrnod neu ofyn am gael cyfarfod ac ati.

Rhan fwyaf o wythnosau dydd Iau fydd y diwrnod hwnnw. Felly, helpwch fi! Os gallwch chi aros tan ddydd Gwener cyn fy e-bostio neu ofyn am gyfarfod, neu ofyn i mi wneud yr hwn a’r llall, bydd hynny yn help mawr.

Ar wythnos arferol dyma sut fydd fy mhatrwm gwaith yn gweithio tymor yma gobeithio:
Dydd Llun – diwrnod off/gofalu am Cadog
Dydd Mawrth – bugeilio / cyfarfodydd / manion gweinyddol
Dydd Mercher – gweithio i Gyhoeddiadau’r Gair
Dydd Iau – gweddi / astudio’r Beibl / paratoi at ddydd Sul
Dydd Gwener – bugeilio / cyfarfodydd / manion gweinyddol
Dydd Sadwrn – gorffen paratoi at y Sul (bore) / rhydd (pnawn)
Dydd Sul – oedfaon (bore, pnawn a nos … fel arfer)

Yn amlwg bydd rhaid ffeirio diwrnodau o gwmpas weithiau – ond dwi am drio cadw at y patrwm gwaith yma.

Please follow and like us:
error

Ymaelodi â’r ymylon – ydy Cristnogion yn cael eu herlid yng Nghymru heddiw?

1 Reply

Mae’n debyg fod llawer o Gristnogion Cymraeg Cymru heddiw wedi eu magu yn y Gymru Anghydffurfiol – ein cyfraniad Cymreig ni at Christendom. Yr hyn oedd yn arferol i’r rhan fwyaf o Gymry Cymraeg hyd y genhedlaeth ddiwethaf oedd mynd i’r Capel. Roedd pawb yn “Gristion” ac roedd anffyddwyr yn bobl brin, roedden nhw ychydig yn od ac yn sefyll allan. Ond heddiw rydym ni’n byw mewn Cymru dra wahanol, rydym ni’n genedl secwlar. Y bobl sy’n sefyll allan, y bobl od bellach yw’r bobl sy’n arddel ffydd yn Iesu Grist. Gyda’r realiti yna’n gefnlen mae’n hawdd i ni fel Cristnogion feddwl ein bod ni’n mentro i dir dieithr newydd.

Ystyr Christendom yw “Gwledydd Cred”. Mae’n gysyniad sy’n mynd yn ôl i’r bedwaredd ganrif pan drodd Cystennin Fawr, yr Ymerawdwr Rhufeinig, at y ffydd Gristnogol. Yn sgil hyn daeth Cristnogaeth yn grefydd swyddogol yr Ymerodraeth, tiriogaeth oedd yn cynnwys y rhan fwyaf o Ewrop heddiw. Cyn y cyfnod yma roedd y ffydd Gristnogol yn ffydd oedd yn tyfu a lledu’n gyflym er gwaetha’r ffaith fod Cystennin yn erlid ac yn lladd Cristnogion. Mae’r rhan fwyaf o haneswyr yn tybio fod Cystennin, ar un llaw, wedi troi at y ffydd Gristnogol am resymau gwleidyddol. Ar y naill law, cred eraill ei fod wedi gweld nad oedd erlid Cristnogion yn bolisi llwyddiannus wrth geisio rhwystro lledaeniad a dylanwad y ffydd, felly gwell oedd eu hamsugno i mewn i’r Ymerodraeth – ‘if you can’t beat them, join them’.

Bu’r newid yma o fod yn ffydd “pobl yr ymylon” i fod yn ffydd y “sefydliad” yn newid cwbwl arwyddocaol sydd wedi taro cysgod dros hanes yr Eglwys Gristnogol dros y canrifoedd hyd ein dydd ni heddiw.

Dadleua llawer fod penderfyniad Cystennin wedi bod o fudd i’r ffydd Gristnogol gan fod ei dderbyniad swyddogol gan yr Ymerodraeth wedi hwyluso ei lledaeniad. Ond, mae eraill yn dadlau fod y datblygiad yn un negyddol, yn arbennig yn yr hir dymor, gan ei bod wedi mynd â’r Eglwys yn bell o’i gwreiddiau fel ffydd radical pobl yr ymylon.

Heddiw, mae llawer o ddiwinyddion ac arweinwyr Eglwysig yn ceisio ailddarganfod sut mae bod yn wir Eglwys Crist mewn cyd-destun ôl-Christnedomaidd wrth edrych sut eglwys oedd yn bodoli yn y byd cyn-Christenomaidd. Un ymateb i’r newid hwn yw ceisio dal gafael yn yr ychydig sy’n weddill o’r byd Christendomaidd sy’n prysur ddiflannu. Clywir am Gristnogion yn honni eu bod yn cael eu herlid oherwydd nad ydynt yn cael yr un safle o ffafriaeth mewn cymdeithas fel ag yr oeddent genhedlaeth yn ôl. Caiff yr awgrym fod Cristnogion yn cael eu herlid yn y wlad yma ei leisio’n llawer rhy aml ac mae’n haeriad sy’n bychanu Cristnogion a wynebant wir erledigaeth mewn rhannau eraill o’r byd.

Nid drwy strancio a gwrthod gollwng gafael yn Christendom y mae dygymod â’r newid – ond yn hytrach drwy ailddarganfod calon Cristnogaeth, sef ffydd radical pobl yr ymylon.

Wrth edrych ar lyfr yr Actau gwelwn sut y mae Eglwys Iesu Grist yn trefnu ei hun, yn byw ac yn tyfu mewn hinsawdd ysbrydol a diwylliannol sy’n ddigon tebyg i’n hoes ni heddiw. Cyfnod lle nad oedd llawer yn gwybod am Iesu, cyfnod lle’r oedd y mwyafrif yn dwyfoli arian, enwogion ac yn gaeth i ofergoelion. Gwelir ffydd bendant a diwyro yn efengyl Iesu Grist, gwelir dibyniaeth ar waith yr Ysbryd Glân a hefyd gwelir Cristnogion yn byw allan eu ffydd. Wrth ailddarganfod y symlrwydd a welir yn yr Eglwys Fore yn yr Actau y darganfyddwn ni sut mae byw fel Cristnogion yn y Gymru ôl-Christnedomaidd sy’n agor o’n blaenau.

Nid oes yn rhaid i ni ofni wrth gamu i mewn i’r anghyfarwydd, ond yn hytrach rhaid i ni weld y cyfan fel her gyffrous, gan fynd ymlaen yn hyderus oherwydd fod Iesu wedi addo adeiladu ei Eglwys.

Efallai y bydd trafod y cwestiynau isod o gymorth wrth geisio adnabod y gwahaniaeth rhwng cael ein herlid fel Cristnogion a dygymod â byw fel Cristion mewn oes lle mae’r ffydd Gristnogol ar y cyrion eto.

1. Mae fy rhyddid fel Cristion yn cael ei beryglu oherwydd:
a.) Fy mod i’n cael fy rhwystro rhag mynd i le o addoliad o fy newis i.
b.) Bod eraill yn cael dewis mynd i le o addoliad o’u dewis nhw.

2. Mae fy rhyddid fel Cristion yn cael ei beryglu oherwydd:
a.) Nad ydw i’n cael priodi’r un a garaf er bod fy Eglwys yn fodlon bendithio’r briodas.
b.) Bod y wladwriaeth yn gwrthod gorfodi fy nghred bersonol i ynglŷn â phwy ddylai gael priodi pwy ar y boblogaeth yn gyffredinol.

3. Mae fy rhyddid fel Cristion yn cael ei beryglu oherwydd:
a.) Nad oes hawl gen i weddïo’n bersonol.
b.) Nad oes hawl gen i orfodi eraill i ymuno â’m gweddïau cyhoeddus.

4. Mae fy rhyddid fel Cristion yn cael ei beryglu oherwydd:
a.) Nad yw fy nghymuned ffydd i yn cael adeiladu tŷ addoli yn fy nghymuned.
b.) Fod crefyddau eraill yn cael hawl i adeiladu tai addoli yn fy nghymuned.

Y tebygrwydd yw eich bod chi wedi ateb ‘A’ i’r rhan fwyaf o’r cwestiynau, sy’n dangos nad ydym ni fel Cristnogion Cymraeg yn cael ein herlid mewn gwirionedd. Yn hytrach, problem llawer o Gristnogion yw dygymod â’r sefyllfa newydd lle nad yw’r ffydd Gristnogol yn cael y safle breintiedig fel yr oedd hi yn y gymdeithas.

Dylem weld hyn fel her i ni ddychwelyd at Gristnogaeth radical Feiblaidd yn hytrach na’i weld fel bygythiad.

Please follow and like us:
error

Bobi Jones (1929 – 2017)

Leave a reply

Llun: Llenyddiaeth Cymru / Marian Delyth

Ddiwedd Tachwedd bu farw R.M. (Bobi) Jones un o ysgolheigion Cristnogol mwyaf ail hanner yr ugeinfed ganrif yng Nghymru. Roedd yn academydd wrth ei alwedigaeth, yn llenor o bwys, yn bencampwr dros ddysgu Cymraeg i oedolion ac yn amddiffynnydd digyfaddawd o’r traddodiad Calfinaidd Cymreig.

Pan oeddwn i’n blentyn roedd llawer o sôn am Yncl Bobi ac Anti Beti. Maes o law, a finnau yn fy arddegau hwyr, ces y fraint o gael Yncl Bobi ynghyd â’i gyfaill Geraint ‘Gruff’ (yr Athro Geraint Gruffydd) yn athrawon ysgol Sul arnaf. Cofiaf yn arbennig eu cyfres yn ein harwain drwy Lyfr yr Actau gyda’i mewnwelediadau difyr am gefndir a chyd-destun gwleidyddol a diwylliannol cyfnod y Beibl ac yna eu gallu i dynnu’r wers at fan lle’r oedd yr hanes bob tro yn gosod her i’r Cristion ac i’r eglwys heddiw. Dynion agos atoch, gostyngedig a hawdd eu dilyn oedd Bobi a Geraint yn yr ysgol Sul.

Wel, am sioc wrth fentro darllen un o gyfrolau Bobi am y tro cyntaf pan oeddwn yn y Brifysgol. Roedd y gwerinwr agos atoch roeddwn i wedi fy magu yn ei gwmni yn yr ysgol Sul wedi troi’n athrylith oedd yn ymdrin â’i destun mewn modd y tu hwnt i’m deall a’m gallu syml i. Dyma brawf fod Bobi mewn gwirionedd yn athro wrth reddf – gwyddai pryd roedd angen i Yncl Bobi siarad a gwyddai hefyd pryd roedd y llwyfan yn barod i wrando ar R.M. Jones. I unrhyw un sy’n awyddus i ddechrau deall campweithiau academaidd Bobi mae cyfrol Eleri James, Casglu Darnau’r Jig-so: Theori Beirniadaeth R.M. (Bobi) Jones, yn fan cychwyn da a mawr yw ein diolch i Eleri am fentro cyflwyno theorïau mawr Bobi i ni feidrolion.

Dysgu Cymraeg
Magwyd Bobi yng Nghaerdydd ar aelwyd hollol Saesneg. Roedd ei dad-cu a’i fam-gu ar ochr ei dad yn medru’r Gymraeg ond, yn ôl yr arfer ym Merthyr Tudful ar y pryd, dewiswyd magu’r genhedlaeth nesaf yn Saesneg ac felly collwyd y Gymraeg. Yn yr ysgol uwchradd yn Cathays y daeth Bobi i gyfarfod â’r Gymraeg am y tro cyntaf. Dewisodd Sbaeneg i gychwyn ond fe’i heriwyd gan y prifathro ar y diwrnod cyntaf: “Listen to me. I’m an Englishman from Lancashire. And even I know what ‘good night’ is in Welsh.” Ac erbyn drannoeth roedd wedi symud o’r dosbarth Sbaeneg i’r dosbarth Cymraeg. Aeth ymlaen i astudio’r Gymraeg yn y Brifysgol, a maes o law peidiodd â gweld ei hun fel dysgwr ac fe ddaeth y Gymraeg yn iaith gyntaf iddo.

Y profiad hwn a sbardunodd ei ymdrechion i hybu’r gwaith o ddysgu Cymraeg i oedolion. Yn ôl ei gyffes ei hun roedd yn agnostig gwleidyddol, ac er bod posteri Plaid Cymru i’w gweld yn glir ar ei dŷ yn Llangawsai adeg pob etholiad a’i fod wedi cefnogi rhai o ymgyrchoedd Cymdeithas yr Iaith (ac wedi gwrthod gwahoddiad i fynd am de i Balas Buckingham ar ôl rhoi gwersi Cymraeg i Carlo) dewisodd sianelu ei egni i’r ymdrechion i ddysgu Cymraeg i oedolion – yn benodol trwy gyfrwng CYD – Cymdeithas y Dysgwyr.

Tröedigaeth
Fe’i magwyd yn gapelwr mewn cyfnod pryd yr oedd cysylltiad agos, yn arbennig yn ne Cymru, rhwng yr efengyl Gristnogol a Marcsiaeth. Ac felly tra oedd yn y Brifysgol, ar ôl yr Ail Ryfel Byd, swm a sylwedd ei Gristnogaeth oedd arddel heddychiaeth ac ymgeisio at ryw fath o foesoldeb cyffredinol. Roedd y cyfan yn faterol iawn heb lawer o ystyriaeth i’r goruwchnaturiol. Ond wrth ddarllen gwaith Saunders Lewis dechreuodd gymryd y posibilrwydd o’r goruwchnaturiol o ddifri am y tro cyntaf. Y flwyddyn allweddol oedd 1952. Roedd newydd briodi â Beti ac roeddent yn byw yn Llanidloes. Un Sul aeth i’r oedfa ac roedd y gweinidog yn darllen y Gair cyn y cymun o Luc 22:21 – “Wele law yr hwn sydd yn fy mradychu gyda mi ar y bwrdd.” Ac meddai Bobi: “Stopiodd, oedodd ychydig, ac yn yr eiliadau yna, mewn bwlch rywsut, drwy’r Ysbryd Glân, fe ddaeth Iesu Grist yn fyw yn fy nghalon.”

Bu ei dröedigaeth yn gyfrwng i ddyfnhau ei wreiddiau Cymraeg a Chymreig gan fod ei ffydd newydd efengylaidd wedi agor y drws iddo i’r traddodiad Cristnogol Cymreig. Yn gyffredinol ei arwyr mawr oedd Awstin, Luther a Chalfin ond, yng Nghymru, y ffigwr a fu’n arwr ac yn gydymaith defosiynol iddo trwy’r blynyddoedd oedd William Williams, Pantycelyn. O ran ei gyfoeswyr bu ei gefnder, y Parch Geoff Thomas, yn ddylanwad arno – yn arbennig felly wedi iddo ddychwelyd i Gymru yn yr 1960au ar ôl derbyn hyfforddiant yng ngholeg diwinyddol enwog Westminster, Philadelphia oedd yn fagwrfa i’r dadeni Calfinaidd ar y pryd. Dylanwad mawr arall oedd y pregethwr Martyn Lloyd-Jones, a bu’n gŵyn gyson gan Bobi nad oedd Dr Martyn yn cael sylw haeddiannol yng Nghymru ag ystyried mai ef oedd yr awdur Cymreig â’r gwerthiant mwyaf ar ei gyfrolau yn rhyngwladol. Debyg iawn mai ffordd anuniongyrchol o brotestio nad oedd y safbwynt efengylaidd clasurol yn cael sylw haeddiannol gan y Gymru gyfoes oedd hyn.

Gras Cyffredin a Sofraniaeth y Sfferau
Yn y byd academaidd darganfu yn R. Tudur Jones enaid hoff cytûn, yn arbennig oherwydd dylanwad Calfinwyr yr Is-Almaen. Daeth Bobi a Tudur fel ei gilydd dan ddylanwad unigolion fel Kuyper a Dooyweerd oedd yn hyrwyddo ffurf ar Galfiniaeth oedd yn cyflwyno fframwaith diwinyddol i’r Cristion ymhél â phynciau fel gwleidyddiaeth, llên, y gyfraith a diwylliant yn gyffredinol.

Mae dau gysyniad o’r traddodiad Calfinaidd yn haeddu sylw penodol gan eu bod yn gysyniadau roedd Bobi yn achub ar bob cyfle i siarad amdanynt. Y cyntaf oedd athrawiaeth Gras Cyffredin. Yn ôl yr athrawiaeth hon, mae gras yn syrthio ar bawb yn ddiwahân – nid yw Duw’n penderfynu pwy gaiff dderbyn bendithion cyffredinol gras. Yn ôl Bobi yr athrawiaeth hon sy’n esbonio bodolaeth llenorion Cristnogol ofnadwy a llenorion seciwlar disglair. Hynny yw, mae yna fendithion o ras Duw yn syrthio ar bawb – yn gredadun neu beidio a dyna sy’n gwneud diwylliant yn bosib.

Yr ail wedd ar ddiwinyddiaeth y traddodiad Calfinaidd a hawliodd sylw Bobi oedd athrawiaeth sofraniaeth y sfferau. Dadleuai Bobi fod gan Dduw ordinhadau ar gyfer bywyd cymdeithasol dyn. Mae i bob sffêr, o’r ‘teulu’ i’r ‘gwleidyddol’ i ‘iaith’ a hyd yn oed ‘chwaraeon,’ ei hannibyniaeth a’i sofraniaeth ei hun ond credai mai i Dduw, yn y bôn, y perthyn pob sofraniaeth. Mae i bob sffêr felly gyfrifoldeb uniongyrchol i Dduw ac nid i unrhyw sffêr arall. Felly, mae hon yn athrawiaeth sy’n dadlau yn erbyn i’r sffêr Eglwysig ddylanwadu ar y sffêr ddiwylliannol neu wleidyddol, dyweder, na’i rheoli. Mae hefyd yn gwarchod annibyniaeth yr eglwys oddi wrth y wladwriaeth.

Gwaddol
Mae rhai wedi awgrymu fod cyfundrefn Galfinaidd Bobi yr un mor ddamcaniaethol a haearnaidd ag athrawiaeth y dyneiddwyr modern y taranai’n aml yn eu herbyn. Gellir gwerthfawrogi hefyd sut y bu i rai nad oedd yn rhannu profiad Cristnogol Bobi deimlo ei fod ar adegau yn awgrymu fod eu diffyg profiad ysbrydol hwy yn golygu fod eu dirnadaeth o’r byd rywsut yn gyfyngedig ac anghyflawn. Gellir hefyd weld tuedd tuag ag sectyddiaeth ynddo wrth gyffredinoli am eglwysi a Christnogion nad oedd yn rhannu ei union olygiad ef o’r ffydd.

Ond drwodd a thro roedd Bobi nid yn unig yn arloeswr yn ein llên ond hefyd yn un o amddiffynwyr y ffydd mewn oes pan oedd llawer, yn arbennig yn y byd academaidd, yn prysur anghofio ein gwaddol Cristnogol. Ac mae’n amhosib deall ein stori ni fel Cymry heb ystyried cyd-destun y gwaddol Cristnogol. Ni ellir gwneud synnwyr o stori’r Cymry heb roi ystyriaeth lawn i’r Ysbryd Glân fel ffactor hanesyddol – dyma a wnaeth Bobi a dyna pam y mae ei waith a’i ddylanwad mor bwysig.

Ar achlysur ei angladd ni chlywyd sôn am ei raddau, ei gyhoeddiadau na’r hyn a gyflawnodd gydol ei yrfa. Beth a gafwyd, yn syml iawn, oedd pregeth am ei Arglwydd a’i Waredwr.

Cyhoeddwyd yn wreiddiol yn Cristion (Ionawr / Chwefror 2018 | Rhifyn 206)

Please follow and like us:
error

Beth yn union yw’r “newyddion da” Cristnogol?

Leave a reply

Dros y flwyddyn diwethaf yn Caersalem rydym wedi bod yn gweithio trwy Llythyr 1af Paul at y Corinthiaid. Penwythnos yma rydym ni wedi dod at ddiwedd y llythyr – at y crecendo ac at y prif beth mae Paul eisiau’r Corinthiaid gymryd sylw ohono fe. Gan fod y neges yma yn bwysig, ond hefyd yn hawdd i’w gam-ddeall, dwi wedi penderfynnu rhoi cynodeb o’r neges ar y blog mewn du a gwyn.

Ym mhennod 15 mae Paul yn dweud ei fod eisiau atgoffa’r Corinthiaid o’r “newyddion da” wnaeth e rannu gyda nhw. Mae’n dweud mae’r “newyddion da” yma yw “sylfaen eu ffydd” ac mai dyma sy’n eu “hachub” nhw. Ac mae’n gofyn y cwestiwn miniog ond pwysig:

“Dw i’n cymryd eich bod chi wedi credu go iawn,
dim ‛credu‛ heb wir feddwl beth roeddech chi’n ei wneud.” Ad. 2

Yn ein diwylliant Cymraeg mae Gwenallt yn enwog am aralleirio her Paul:

“Gwae i ni wybod y geiriau heb adnabod y Gair.”

Ac fel bod dim camddealltwriaeth mae Paul yn mynd i esbonio’n reit fanwl beth yn union ydy’r “newyddion da” yma. Mae’r grynodeb yn dechrau gyda’r cymal:

“Y prif beth wnes i ei rannu gyda chi oedd beth dderbyniais i, sef: bod y Meseia wedi marw dros ein pechodau ni, fel mae’r ysgrifau sanctaidd yn dweud.” Ad. 3

Mae’n bwysig sylwi fod Paul yn dechrau gyda’r diagnosis – yn sôn am bechod – y broblem yna sydd yn y byd ac yn ein calonnau ni. Ac mae’n bwysig sylwi ei fod yn dweud fod y Meseia – Iesu – wedi marw dros ein pechodau. Mae hynny’n golygu fod maddeuant ar gael ac fod perthynas gyda Duw yn bosib.

Ond dyma dwi am gael ni i weld: dim ond dechrau y “newyddion da” yw hyn i Paul.

Wrth geisio crynhoi beth yw’r “newyddion da” mae’r eglwys wedi tueddu i ddechrau a gorffen esbonio’r “newyddion da” drwy ddweud mai swm a sylwedd y newyddion da yw fod ‘Iesu wedi marw dros ein pechodau.’ Ddim mod i eisiau gwneud yn fach o waith Iesu ar y Groes – ddim o gwbl. Ond mae gymaint mwy ‘na hynny i’r “newyddion da” yn does? Yn dilyn y Groes fe ddaw’r atgyfodiad! A dwi’n meddwl mae wrth feddwl am yr atgyfodiad y down ni at graidd beth yw’r “newyddion da” ym meddwl Paul.

Nid dim ond atgyfodiad Iesu mae Paul yn siarad amdano, ond atgyfodiad pawb sydd wedi credu yn Iesu. A dyma yw craidd y “newyddion da” yn ôl Paul. Yn dilyn buddugoliaeth Iesu ar y Groes a maddeuant pechodau fe atgyfododd Iesu. Ac mae atgyfodiad Iesu yn golygu fod atgyfodiad hefyd mynd i ddod i bawb sy’n credu yn Iesu. Dyma yw’r “newyddion da”.

Y newyddion da sydd efallai wedi ei golli neu ei gam-ddeall gan Gristnogion, yn llawn gymaint a pobl sydd ddim yn Gristnogion, mewn degawdau diweddar. Mae’n debyg fod Paul yn mynd i drafferth yn y bennod dan sylw i esbonio’n fanwl wrth y Corinthiaid beth yw’r atgyfodiad gan eu bod, yn debyg i lawer o bobl heddiw, wedi cam-ddeall yr atgyfodiad. Mae yna duedd i feddwl am y byd yma fel byd corfforol, ond wedyn meddwl am fywyd ar ôl marwolaeth fel byd cwbl ysbrydol.

Mae Cristnogion cyn waethed â neb am gredu yr hollt yma rhwng y corfforol a’r ysbrydol wrth siarad yn sentimental am fywyd tu hwnt i’r bedd.

Mae pob Cristion yn credu mewn “bywyd tu hwnt i’r bedd” … ond os ydych chi’n holi’n fanylach ffeindiwch chi fod llawer o Gristnogion yn meddwl mae rhyw fywyd ysbrydol yn unig yw’r “bywyd tu hwnt i’r bedd”. Byddwch chi’n clywed Cristnogion, cymaint â neb arall, yn dweud pethau fel bod pobl sydd wedi marw nawr yn byw yn y cymylau gyda’r angylion fel ysbrydion yn edrych i lawr arnom ni.

Ond beth mae’r Beibl yn esbonio fan hyn, fel mewn sawl man arall yw fod Iesu, ar ôl iddo farw, heb ddod yn ôl fel ysbryd. Ond fe wnaeth e atgyfodi yn llythrennol. Roedd e’n wahanol – yn sicr – ond roedd e wedi atgyfodi yn gorfforol. Ac mae’r Beibl yn dysgu’n glir fod yr un peth mynd i ddigwydd i bawb sydd wedi credu yn Iesu.

Bydd pawb sy’n credu hefyd yn atgyfodi yn llythrennol. Nid symud o gorff corfforol i gorff ysbrydol byddwn ni. Ond atgyfodi mewn corff corfforol newydd ond y tro hwn corff fydd yn ddi-bechod, heb salwch, heb boen a ddim yn gorfod wynebu marwolaeth.

Ond trwy’r rhan fwyaf o’r ugeinfed ganrif mae’r eglwys, gan gynnwys llawer o Gristnogion “efengylaidd”, wedi dod dan ddylanwad Platoniaeth. Syniadau oedd yn dysgu fod y byd hwn yn fyd corfforol sydd wedi ei lygru gan bechod ac mai pennaf bwrpas y ffydd Gristnogol yw credu yn Iesu er mwyn dianc i fywyd tragwyddol ysbrydol.

Ond mae’r Beibl mewn gwirionedd yn dysgu rhywbeth gwahanol … a gwell!

Mae atgyfodiad Iesu yn golygu y bydd pawb sy’n credu yn ei enw yn atgyfodi hefyd. Ac mae’r Beibl yn dweud llawer mwy am Iesu yn dod i lawr o’r nefoedd nac amdanom ni yn mynd i fyny i’r nefoedd. A pan ddaw Iesu yn ôl bydd yn rhoi popeth yn iawn a chreu daear a nefoedd newydd. Un o fy hoff rannau i o’r Beibl yw’r sneek peak rydym ni’n cael yn Datguddiad 21 o sut fydd hi ar ôl i Iesu ddod yn ôl

Yna gwelais nefoedd newydd a daear newydd. Roedd y ddaear a’r awyr gyntaf wedi diflannu. Doedd y môr ddim yn bodoli ddim mwy.

Dyma fi’n gweld y ddinas sanctaidd, y Jerwsalem newydd, yn dod i lawr oddi wrth Dduw yn y nefoedd. Roedd yn edrych fel merch ifanc wedi’i gwisgo’n hardd ar gyfer ei phriodas.

Wedyn clywais lais o’r orsedd yn cyhoeddi’n glir,
“Bellach mae pabell Duw yng nghanol y bobloedd. Bydd yn byw yn eu canol nhw, a byddan nhw’n bobl iddo. Bydd Duw ei hun gyda nhw, a fe fydd eu Duw nhw.

Bydd yn sychu pob deigryn o’u llygaid nhw.
Fydd dim marwolaeth o hyn ymlaen,
dim galaru,
dim wylo,
dim poen.
Mae pethau fel roedden nhw wedi mynd.”

Dyma’r Un oedd yn eistedd ar yr orsedd yn dweud,
“Edrychwch! Dw i’n gwneud popeth yn newydd!”

Dyma yw’r “newyddion da”!

Ydy mae Iesu wedi ein achub ar y Groes o bechod ac effeithiau pechod. Ond trwy ei atgyfodiad mae wedi ein achub ni i fywyd newydd mewn daear a nefoedd newydd fydd heb alaru, wylo na phoen. Mae Iesu wedi atgyfodi yn barod fel rhyw fath o sneek peak a taster o beth fydd yn ein disgwyl ni.

“Ond, y gwir ydy bod y Meseia wedi’i godi yn ôl yn fyw! Mae e fel y ffrwyth cyntaf i ymddangos adeg y cynhaeaf – fe ydy’r cyntaf o lawer sy’n mynd i gael eu codi.” Ad. 20

I chi sy’n garddio mae’r ddelwedd yna’n gwneud synnwyr. Mae rhyw gyffro mae’n siŵr o flasu’r mefus cyntaf sy’n tyfu yn eich gardd, ac yna y disgwyl ymlaen i flasu’r gweddill yn ystod yr haf. I ni sydd ddim yn garddio gadewch i fi foderneiddio’r ddelwedd. Rai wythnosau yn ôl yn yr ŵyl fwyd roeddem ni’n mynd o amgylch y stondinau i flasu tasters o’r gwahanol fwydydd. Digon o flas i godi archwaeth ynoch chi am fwy. Ar ôl blasu’r taster, ac yna prynu’r cynnyrch, roedd yna ddisgwyl ymlaen yn eiddgar i gael cyrraedd adre i gael mwynhau y wledd. Ac mae hynny yn ddarlun da i ni o’r “newyddion da” Cristnogol. Mae Iesu wedi atgyfodi fel rhagflas, fel taster, i ni o beth sy’n disgwyl pawb sy’n credu yn ei enw.

Dwi’n clywed lot o Gristnogion yn dweud pethau fel: “Heb Iesu, wn i ddim sut fasw ni wedi mynd trwy’r flwyddyn ddiwethaf yma.” Mae’r Cristion, fel pawb arall, dal i brofi dioddefaint yn y byd yma. Ond gan fod Iesu wedi atgyfodi mae’n cerdded gyda ni a rhoi nerth i ni trwy y dioddefaint. Ac mae gyda ni’r addewid, wrth gwrs, fod y dioddefaint yma rhyw ddydd mynd i ddod i ben.

Mewn maes arall, meddyliwch am yr anghyfiawnder yn y byd. Yn y byd toredig yma mi fydd yna wastad anghyfiawnder. Ond fel pobl gyda grym yr atgyfodiad yn byw ynom ni gallwn ni fod yn bobl sy’n sefyll dros gyfiawnder a rhoi blas o sut ddylai hi fod i bobl heddiw. Grym yr atgyfodiad oedd ar dân ym mywyd rhywun fel Martin Luther King Jr.

Ac mewn byd toredig, mae’r newyddion da yma fod Iesu wedi atgyfodi ac fod grym yr atgyfodiad eisoes yn torri trwyddo, wir yn “newyddion da”. Mae Iesu yn cynnig ein achub ni o faich euogrwydd a pechod. Ac mae ein achub ni i fywyd newydd … rydym ni’n cael rhagflas ohono fe yng nghanol y byd yma, ond y byddw ni’n ei brofi yn ei lawnder pan fyddw ni hefyd yn cael ein hatgyfodi.

Dwi’n cofio ein cyfaill Andy Ollerton yn dweud am y gobaith Cristnogol yn wyneb realiti y byd yma.

“If your a Christian this is as bad as it gets,
of your not a Christian this is as good as it gets”

Felly gai orffen drwy droi yn ôl at yr her mae Paul yn gosod i’r Corinthiaid.

“Dw i’n cymryd eich bod chi wedi credu go iawn,
dim ‛credu‛ heb wir feddwl beth roeddech chi’n ei wneud.” Ad. 2

Hynny yw, mae Iesu yn cyflwyno’r “newyddion da” i ni fel rhodd hael ac am-ddim. Ond fel pob rhodd a chynnig – mae’n rhaid ei dderbyn er mwyn ei fwynhau.

Please follow and like us:
error

Y gweddill ffyddlon?

2 Replies

Roedd yna gyfnod pan oeddwn i’n iau lle roeddwn i’n meddwl o ddifri mae dim ond tua phum cant o Gristnogion “go-iawn” oedd ar ôl yng Nghymru. Roeddwn i’n credu fod holl eglwysi Cymru, ac eithrio llond dwrn o rai annibynnol efengylaidd, yn euog o apostasy ac felly nad oedden nhw yn eglwysi “go-iawn” nac yn cynnwys gwir bobl Dduw.

Roeddwn i’n ifanc ac wedi byw fy mywyd Cristnogol o fewn bybl.

Bybl o fewn bybyl mewn gwirionedd.

Yn y byd Cristnogol y ces i fy magu roedd rhywun ifanc fel fi yn clywed polemic parhaus yn erbyn “yr enwadau”, “eglwysi traddodiadol” ac i raddau llai “eglwysi charismatic”. Rhywsut, ac rwy’n derbyn ei fod yn anfwriadol, roedd mynychu gwersylloedd penodol a chynadleddau penodol wedi meithrin yndda i ryw ymdeimlad dwfn mod i’n perthyn i remnant arbennig etholedig Duw yng Nghymru. Ni, y pum cant oedd yn weddill, oedd ar dasg fawr o ennill Cymru nol i Grist.

Roeddwn i’n gynnyrch math o Gristnogaeth oedd yn cael ei diffinio am beth oedd hi yn ei herbyn yn gymaint â beth oedd hi o’i blaid.

Nid dyma beth roedd pobl yn credu na’i bregethu o’r pulpud ond dyna oedd yr argraff ces i’n berson ifanc beth bynnag. Gwers fod y sgyrsiau dros baned (neu’r bravado a’r banter) a’r diwylliant sy’n cael ei feithrin yn cael llawn gymaint o argraff ar bobl ifanc a beth sy’n cael ei bregethu o’r pulpud. Mae meithrin meddwl Crist yr un mor bwysig, os nad yn bwysicach, na phregethu’r athrawiaethau “cywir” am Grist.

Ches i erioed argyfwng ysbrydol a dwi byth yn cofio cyfnod lle nad oeddwn i’n credu mewn Duw, ac yn benodol yn credu yn Nuw yn Iesu Grist. Ond rwy’n cofio ym mlynyddoedd olaf ysgol uwchradd dechrau cwestiynu byd olwg y bybl Cristnogol yma y ces i fy magu ynddo. Tybed oedd gennym ni fonopoli ar y gwirionedd? Oes yna rywbeth y gallwn ni ddysgu gan draddodiadau Cristnogol gwahanol? Neu a’i dyma’n wir yw’r ffurf “bur” o Gristnogaeth? Oes yna fywyd dal i fodoli yn y cannoedd o “eglwysi enwadol” sydd trwy’r wlad? Ac yna beth am yr eglwysi rhyfedd yna lle mae pobl yn codi eu breichiau wrth ganu emynau? Ydyn nhw’n Gristnogion go-iawn neu dim ond yn bobl sydd wedi cael rhyw brofiad seicolegol rhyfedd? Wedyn beth am bobl sydd ddim yn credu dim byd? Gallwn ni dal gyd-weithio gyda nhw er daioni mewn cymdeithas?

Bellach dwi dal i ystyried fy hun yn rhan o’r traddodiad efengylaidd, dwi wedi ffeindio fy hun yn arwain “eglwys enwadol” sydd, ym meddwl llawer, yn un o’r eglwysi rhyfedd yna lle mae (rhai) pobl yn codi dwylo wrth addoli! Byddai’r Rhys ifanc yn gweld cant a mil o feiau yn yr eglwys rwy’ nawr yn cyfri’n gartref i mi. Dwi’n gwybod yn iawn am wendidau’r eglwysi enwadol a pheryglon rhai tueddiadau carismataidd – o wynebu rhai o’r peryglon bob dydd yn fy ngweinidogaeth fedra i ddeall o le daeth y polemic. Ond, dwi wedi dod i weld nad oes gan un mynegiant o’n ffydd fonopoli ar y label “efengylaidd” heb sôn am fonopoli o’r label pwysicach “Cristion”.

Un peth sy’n drist i mi yw hyn, ffeindies i gartref ysbrydol newydd mewn cornel ychydig bach yn wahanol o’r eglwys. Mae’n drist meddwl fod rhai o’r pum cant wedi gweld nad oedden nhw’n ffitio mewn yno ac wedi penderfynu gadael yr eglwys yn llwyr. Dwi’n sori am y niwed wnes i i bobl, heb sôn am y niwed a wnes i i waith Teyrnas Iesu yng Nghymru, pan oeddwn i’n credu’n goeglyd iawn mai dim ond fi a’r 499 arall oedd yn gadwedig go-iawn.

Please follow and like us:
error

Cymru Owen Smith

2 Replies

Rai wythnosau yn ôl roedd Geraint Davies, cyn Aelod Cynulliad y Blaid dros y Rhondda, yn siarad yn Undeb y Bedyddwyr am waith yr Eglwys lle mae’n ysgrifennydd yn Blaenycwm. Roedd Geraint yn dwyn atgofion am ei blentyndod ac yn cofio’r ddau ddylanwad mawr yn y gymuned – y capel a chlwb y gweithwyr. Un cymuned ond dau ddylanwad a sefydliad oedd ddim yn siarad llawer gyda’i gilydd. Roedd y gwahaniaeth rhwng y ddau sefydliad yn dod yn eglur glir pan roedd y clwb yn trefnu eu trip blynyddol i Borthcawl ar y Sul o bob diwrnod! Ar y pryd ‘doedd plant y capel, er mawr siom i’r Geraint ifanc, ddim yn cael gwneud dim byd a’r peth! Y syndod mawr i lawer yw bod y clwb nawr wedi cau ond y capel yn cadw ei thir yn rhyfeddol, yn y gymuned yn Blaenycwm beth bynnag.

Y ddau sefydliad yma oedd power base ein dwy blaid “flaengar” eu gwleidyddiaeth. Daeth y capel i fod yn gadarnle i Blaid Cymru, o leiaf yn y Gymru Gymraeg, a chlwb y gweithwyr yn angor gadarn i’r Blaid Lafur. Problem sylfaenol Plaid Cymru a’r Blaid Lafur, fel ei gilydd, yw bod y ddau sefydliad wedi colli tir a bron a diflannu’n llwyr. Heb y power bases yma a heb eu dylanwad cymdeithasol mae’r rhan fwyaf o bobl yn cael eu haddysg wleidyddol bellach gan y wasg adain dde a dyna esbonio, yn fy marn i, pam fod y Ceidwadwyr, UKIP a’r ymgyrch ‘Leave’ wedi gwneud cystal yng Nghymru dros y blynyddoedd diwethaf.

Mae Plaid Cymru yn gwybod fod dylanwad y capel a’r drai, dyna pam gwnaeth y mwyafrif llethol o aelodau Plaid Cymru ethol Leanne Wood, simsan ei Chymraeg ac anffyddiog ei ffydd, yn arweinydd. Dyma doriad dramatig a phragmatig o’r Gymru Gymraeg Anghydffurfiol. I bobl o fewn Plaid Cymru sy’n parhau i arddel ideoleg a delfryd cenhedlaeth Valentine am y “winllan wen”, gan fy nghynnwys i i raddau, ac yn gweld brwydr Plaid Cymru cymaint fel brwydr ysbrydol ag ydyw yn frwydr wleidyddol, maen nhw’n ddoeth i beidio defnyddio’r fath rethreg yn gyhoeddus bellach.

Ond beth am y Blaid Lafur? Mae’r map yma rannodd Vaughan Roderick llynedd yn dweud cyfrolau. Tu hwnt i ganol dinasoedd prin y mae gan Lafur apêl tu hwnt i gymunedau gyn-lofaol bellach. I raddau gwaeth ‘na Phlaid Cymru rwy’n meddwl, mae’r Blaid Lafur dal yn or-ddibynnol ar eu power base traddodiadol sy’n brysur ddiflannu ac mewn sawl cymuned wedi diflannu’n llwyr eisoes.

CEjit34WMAA0ohE

Ymlaen felly at Owen Smith. Deled yr awr, deled y dyn? Er gwaethaf ei yrfa gyfalafol lwyddiannus fel lobïwr i rai o gwmnïau mwyaf haerllug y byd fel Pfizer ac Amgen, mae Owen Smith yn ffitio’r mowld i’r dim. Yn fab i’r Hanesydd “Cymreig” Dai Smith, yn AS ym Mhontypridd ôl-ddiwydiannol ac, fel rydym ni’n gwybod erbyn hyn, yn “normal”. Ond o bersbectif Cymreig ac o bersbectif datganoli mae Smith yn broblematig iawn.

Os ydym ni am weld datganoli yn datblygu yna Senedd San Steffan, de facto, yw Senedd Lloegr. Sut all hynny fod gydag AS o Gymru yn arwain yr wrthblaid ac efallai rhyw ddydd yn Brif Weinidog? Eisoes, ym meysydd iechyd ac addysg, bydd yr hyn fydd Smith yn ei bregethu yn Llundain yn cael dim effaith ar ei etholwyr ei hun nol ym Mhontypridd – ac oherwydd gwendid y cyfryngau nid llawer fydd yn gwerthfawrogi hynny. Yna dros bwy fydd Smith yn siarad? Gweledigaeth i bwy fydd ganddo? Lloegr neu Gymru? Wrth gwrs cododd y broblem yma o’r blaen pan roedd Gordon Brown ac Alistair Darling yn ASau o’r Alban ond yn arwain y Blaid Lafur yn lefel Brydeinig. Ond mae’r dialog cyfansoddiadol wedi symud ymlaen gymaint ers hynny, heddiw wn i ddim a fyddai ASau o’r Alban yn codi i entrychion y Blaid Brydeinig? Yn un peth, does yna ddim ASau Llafur Albanaidd i gael!

Fy mhroblem i gydag Owen Smith yw ei fod yn nodweddiadol o’r hen genhedlaeth o Lafur yng Nghymru sy’n gweld Cymru onid fel rhanbarth o Brydain Fawr. Llundain yw’r llwyfan. Wrth glywed Dai Smith, ei Dad, yn trafod Cymru a Chymreictod mae’r peth yn dod yn gwbl eglur. Gwyliwch y cyfweliad yma rhyngddo fe ag Adrian Masters, yn arbennig 7:20 ymlaen tan 11:50.

Face to Face Dai Smith Vimeo from ITV Wales on Vimeo.

Nid fod y Smithiaid yn wrth-Gymreig, dim ond eu bod efallai ac ychydig o embaras am eu Cymreictod. Dydyn nhw ddim cweit yn siŵr beth i’w wneud ag e, mae ychydig yn anghyfleus. Maen nhw’n gyfforddus gyda’u Cymreictod cyhyd a’i fod yn aros fel hunaniaeth kitsch – hunaniaeth rygbi a chlwb y gweithwyr. Mae fel petai nhw’n ofn gweld hunaniaeth Gymreig yn dod i oed fel cysyniad gwleidyddol cadarn.

Eu problem, sef problem Cymry sydd wedi bod yn bleidiol i unoliaetholdeb ers canrif a mwy, yw eu bod yn methu gwerthfawrogi fod yn rhaid i bawb, boed i chi hoffi hynny neu beidio, ddal gafael ar ryw hunaniaeth genedlaethol ochr yn ochr a’ch hunaniaethau eraill fel dosbarth a/neu grefydd. Ac felly drwy fod yn ddifrïol a phlentynnaidd eich agwedd tuag at hunaniaeth Gymreig rydych chi wedyn yn anorfod yn mabwysiadu hunaniaeth Brydeinig. Neu fel y disgrifiodd R. Tudur Jones Lloyd George: yn Gymro yn y cartref, yn Brydeiniwr yn y gwaith.

…how does the individual Welshmen get his hands on the reigns of power? That was the question in the late nineteenth century and it was brilliantly answered by David Lloyd George. A Welsh man becomes a member of the ruling elite at London precisely by becoming one of them. He may sing Pantycelyn’s hymns in the front parlor at Downing Street on Sunday nights, but otherwise he must forget his nationality. That solution has been perfectly acceptable to hundreds of Welshmen.

Er bod Dai Smith wedi cyfrannu llawer at ein bywyd cenedlaethol fel hanesydd a darlledwr, bu’n gyfrifol hefyd am ffrwyno hunaniaeth a dyheadau cenedlaethol a’i gadw fel rhywbeth kitsch hefyd. Pa hanesydd Cymreig sy’n achub ar bob cyfle i chwarae i lawr ei fod yn hanesydd sy’n portreadu hanes cenedl? Pa ddarlledwr Cymreig fodlonodd ar gadw BBC Wales fel darlledwr “rhanbarthol”? A mhryder i, os ennilla Owen Smith, yw y bydd y math stunted yma o Gymreictod yn dod eto i’r brig.

Please follow and like us:
error

Who is it that is supposed to articulate the longings and aspirations of the people more than the preacher?

Leave a reply

Rhywsut wedi ffeindio fy hun yn darllen araith olaf Martin Luther King. Heriol. Doniol. Ysbrydoledig.

Da ar ddiwrnod fel heddiw, a lled berthnasol hefyd gan fod cymaint o’r sgwrs o gwmpas y Refferendwm wedi bod ynglŷn a thrin pobl gwahanol i ni o fewn cymdeithas. Lliw, cefndir diwylliannol, cefndir economaidd, iaith, crefydd ayyb…

Dyma rai o fy hoff rannau:

“It’s a marvelous picture. Who is it that is supposed to articulate the longings and aspirations of the people more than the preacher? Somehow the preacher must have a kind of fire shut up in his bones. And whenever injustice is around he tell it. Somehow the preacher must be an Amos, and saith, “When God speaks who can but prophesy?” Again with Amos, “Let justice roll down like waters and righteousness like a mighty stream.” Somehow the preacher must say with Jesus, “The Spirit of the Lord is upon me, because he hath anointed me,” and he’s anointed me to deal with the problems of the poor.””

“We don’t have to argue with anybody. We don’t have to curse and go around acting bad with our words. We don’t need any bricks and bottles. We don’t need any Molotov cocktails. We just need to go around to these stores, and to these massive industries in our country, and say, “God sent us by here, to say to you that you’re not treating his children right.”

“Like anybody, I would like to live a long life. Longevity has its place. But I’m not concerned about that now. I just want to do God’s will. And He’s allowed me to go up to the mountain. And I’ve looked over. And I’ve seen the Promised Land. I may not get there with you. But I want you to know tonight, that we, as a people, will get to the promised land!

And so I’m happy, tonight.

I’m not worried about anything.

I’m not fearing any man!

Mine eyes have seen the glory of the coming of the Lord!!”

Please follow and like us:
error

Grieving for a Wales in Europe

Leave a reply

Just a short English post to try an explain why many Welsh Christians were disappointed by the vote from an identity/cultural perspective. (There are other reasons also, but I’ll stick here to the identity/cultural reasons).

I have a deep heart, not out of grief for the EU (as an institution I never felt much love for it), but mainly because of the resurgence of British Nationalism. That cultural-politico phenomenon that colonized much of the world starting with the “first and last colony”, Wales. I hold no grudge, but I did when I was younger, I must confess. Now I just feel a longing to know, as Nina Simone sang, “how it would feel to be free”.

Many of us liked the idea of ‘Wales in Europe’ because there we found nations who shared a similar story to ours, small nations, colonized nations, post-colonial nations, nations with minority languages, nations where it was normal to speak two or more languages (England really are the exception here). Back in the UK the relationship was, as Facebook would say, “complicated”!

One possible positive outcome out of all this from a nationhood perspective is that a healthy English nationalism would now flourish. This being very different to the imperialistic British Nationalism of old. My only fear on that front is what R. Tudur Jones said after the passing of Churchill: “For him England wasn’t England without her Empire. He delighted in her empire, her kingdom, her dominion. He took enjoyment in mispronouncing foreign names. English was the only language worth taking notice of.” Unfortunately the British/English nationalism represented by UKIP, and to a lesser extent Gove and Boris Johnson, harks back somewhat to that delusion of grandeur. I hope those who are trying to forge a new non-colonial, non-imperialistic and multicultural English nationalism will gain ground.

The Bible speaks of there being ‘neither Jew nor Gentile’ in the Kingdom of God. True, but the whole point there is that the Gentile didn’t have to become a Jew to be a child of God. Our cultural identities still exist, and no nation should assume or aspire for dominion over another. We didn’t see the EU as having dominion over us, we saw it as a’n extended family we were part of. Now we’re back home having only big brother to play with, with ties with our cousins (we actually had a lot in common with) just been made complicated.

I hope this helps.

Please follow and like us:
error

Pleidlais dros AROS yn bleidlais sy’n gwrthod tywyllwch ac ofn

Leave a reply

Cjcx5MJWgAMhQdO
Ar hyn o bryd dwi’n teimlo ein bod ni’n mynd trwy gyfnod anodd a thywyll fel gwlad. Ers rhai blynyddoedd bellach mae rhai pobl wedi trio rhoi y bai am rai o broblemau’r wlad ar bobl eraill. Dydy hyn yn ddim byd newydd – dyma wnaeth Hitler yn yr Almaen – ceisio rhoi’r bai am broblemau’r wlad honno ar yr Iddewon, ar y Sipsiwn ac yn y blaen.

Wrth i rywun golli rhywbeth sy’n annwyl iddyn nhw, neu bod y byd yn newid yn gynt nag y maen nhw’n gallu dal i fyny gyda fe, yr ymateb dynol yw beio yr “arall”. Y naratif sydd wedi datblygu yn y wlad yma dros y blynyddoedd diwethaf yw fod modd deillio holl broblemau y wlad yma i nhw… y bobl o dramor sydd wedi symud yma.

Dyma’r naratif, dyma’r stori sydd wedi dod i ddominyddu’r drafodaeth yn arwain i fyny at y Refferedwm i adael neu aros yn Ewrop ddydd Iau. Mae wedi creu teimlad o densiwn, o ofn, o garfanu. Ac mae pobol – o bob ochr i’r ddadl – yn ofn y dyfodol. A dydy pobl sy’n byw mewn ofn ddim wastad yn gwneud y penderfyniadau mwyaf synhwyrol a mwyaf doeth.

Fe ddaeth y cyfan i’w ben llanw trist ddydd Iau wrth i’r aelod seneddol Jo Cox gael ei llofruddio. Mae’n debyg fod y troseddwr yn dioddef o salwch meddwl ond mae rhaid gofyn cwestiynau ynglŷn a beth wnaeth yrru’r dyn sâl yma i gyflawni y weithred ofnadwy yma. Nid Mwslim oedd y dyn yma, nid rhywun oedd wedi symud yma o Syria – ond dyn gwyn, oedd wedi ei eni a’i fagu ym Lloegr. Dyn sâl ie, ond dyn sâl oedd wedi llyncu’r naratif fod rhaid gwneud rhywbeth eithafol er mwyn rhoi Prydain yn gyntaf.

Mae rhai gwleidyddion, a rhai papurau newydd wedi creu hinsawdd yn ein gwlad lle roedd rhywbeth trasig fel yna yn bownd o ddigwydd. Mae yna dywyllwch, mae yna ofn o’n cwmpas ni heddiw.

Os dreuliwch chi ychydig amser yn darllen Genesis fe welwch chi fod Jacob wedi byw trwy gyfnod tebyg. Cyfnod lle roedd pobl, brodyr hyd yn oed, yn codi yn erbyn eu gilydd. Cyfnod lle roedd merched yn cael eu cam-drin. Pobl yn mynnu cyfiawnder, a hynny’n mynd rhy bell a’r cyfiawnder yn troi’n ddial. Arweinwyr yn twyllo eu gilydd. Yn twyllo eu teuluoedd a’u pobl eu hunain hyd yn oed.

Mae hanes yn mynd yn ei flaen ond mae natur dyn a’i allu cynhenid i wneud smonach o bethau heb newid rhyw lawer.

Yng nghanol yr hanes rhyfeddol yma mae Jacob yn dod wyneb yn wyneb gyda Duw. Mae sôn ei fod e wedi bod yn reslo gyda Duw. Pwy sydd heb fod yn reslo gyda Duw yn wyneb y pethau anodd yma sy’n dod ar ein traws ni? Pwy na fuodd yn reslo gyda Duw ar ôl clywed y newyddion trasig am lofruddiaeth Jo Cox?

Wedyn dro arall mae Jacob yn cyfarfod Duw mewn breuddwyd. Ac mae Duw yn siarad gyda Jacob ac yn dweud:

“Dw i eisiau i ti wybod y bydda i gyda ti.
Bydda i’n dy amddiffyn di ble bynnag ei di….
Wna i ddim dy adael di.
Bydda i’n gwneud beth dw i wedi ei addo i ti.”
Gen. 28:15

Mi oedd Jacob wedi bod trwy lot, mi oedd cenhedlaeth Jacob wedi bod trwy lot. Rydym ni heddiw, ar lefel bersonol, ar lefel deuluol falle, yn sicr ar lefel cenedlaethol yn mynd trwy bethau mawr ar hyn o bryd. Mae’r tir oddi tanom ni yn ysgwyd. Falle ein bod ni’n ofn. Falle ein bod ni’n teimlo fod y tywyllwch yn ennill.

Ar adegau o greisis personol, neu greisis cenedlaethol mae’n bwysig ein bod ni fel Cristnogion yn cofio fod Iesu wedi ennill y dydd. Adnod wnaeth fy nharo i nos Iau ar ôl clywed am y newyddion trist am lofruddiaeth Jo Cox yr aelod seneddol oedd Ioan 1:5 –

“Y mae’r goleuni yn llewyrchu yn y tywyllwch,
ac nid yw’r tywyllwch wedi ei drechu ef.”

Y goleuni mae’r adnod yma yn siarad amdano yw Iesu Grist ei hun. Ac mae’n bwysig i ni gofio, pan mae’n ymddangos fel bod y tywyllwch yn ennill fod Iesu yn barod wedi concro y tywyllwch.

Sut y gall Gristnogion fod yn bobl y goleuni dros y dyddiau nesaf? Dwi’n barod wedi sôn am y modd mae negyddiaeth ac ofn wedi dod i ddominyddu’r drafodaeth o amgylch y Refferendwm. Mae’n bwysig, ar adegau o bwysigrwydd cenedlaethol, fod pobl Iesu Grist yn dod a goleuni mewn i sefyllfaoedd anodd.

Dwi yn ddisgynnydd i fewnfudwyr, pobl symudodd yma o wlad arall. Roedd fy nheulu yn Gristnogion, yn Brotestaniaid oedd yn byw yn Ffrainc yn ystod cyfnod lle roedden nhw’n cael eu herlid am beth roedden nhw’n credu. Fe gafodd miloedd ohonyn nhw eu lladd yn 1572 yn ystod yr hyn sy’n cael ei gofio fel y St. Bartholomew’s Day Massacre. Er mwyn gwarchod eu deulu fe wnaeth fy hen hen hen hen hen hen hen hen hen hen (h.y. x10) daid ddianc gyda’i deulu i Lundain – jest fel mae pobol eisiau ffoi yma o Syria heddiw. Ar ôl cyrraedd Llundain fe ffeindiodd fy nheulu groeso a cartref yma.

Ganrifoedd wedyn dyma fi, disgynnydd y mewnfudwyr wedi ffeindio fy hun yn Weinidog mewn capeli Cymraeg yn Sir Gaernarfon!

Fy her i wrth i ni feddwl am y refferendwm ddydd Iau yw hyn: sut groeso fyddai fy nheulu yn ffoi o wlad dramor yn cael yn y wlad yma heddiw? Ydyn ni’n wlad sydd jest yn gofalu am ein buddiannau ein hunain? Mae rhywun yn clywed ymadroddion fel: “Charity starts at home” ac “Put Britain First” Ond wedyn mae arweiniad y Beibl yn dweud pethau fel: “Paid cam-drin mewnfudwyr. Cofiwch mai mewnfudwyr oeddech chi eich hunain yn yr Aifft.” Exodus 22:21. Ac “Dylech chi drin pobl eraill fel byddech chi’n hoffi iddyn nhw’ch trin chi.” Luc 6:31

Pan mae’r byd yn ysgwyd, a tywyllwch i weld yn ennill y dydd. Mae rhaid i ni gadw ein llygaid ar fuddugoliaeth Iesu. Un o fy hoff ganeuon i yw Sunday Bloody Sunday gan U2. Can sy’n adrodd hanes trist cyflafan Bloody Sunday yn Derry yn 1972 gan gafodd 14 o bobl heb arfau eu lladd gan y fyddin Brydeinig. Mae cytgan olaf y gân yn dweud:

The real battle just begun
To claim the victory Jesus won

Pan mae casineb a tywyllwch ar gynnydd, yn Derry ar Bloody Sunday, yn nyddiau Abraham, ar strydoedd Swydd Efrog pan lofruddwyd Jo Cox, yn nyddiau Jacob, yn y refferendwm wrth i rai feio’r gwanaf, yn nyddiau Herod, yn ein dyddiau ni. Fel pobol Iesu – fe ddywedwn ni gyda un llais:

“Y mae’r goleuni yn llewyrchu yn y tywyllwch,
ac nid yw’r tywyllwch wedi ei drechu ef.”

Please follow and like us:
error

Saunders, Ewrop a’r Refferendwm

Leave a reply

Cyhoeddwyd yr erthygl yma yn wreiddiol yn rhifyn Mai/Mehefin 2016 o Cristion. Cliciwch yma i danysgrifio.

Wrth i mi ysgrifennu’r geiriau yma mae sôn bod UKIP yn debygol o ennill ambell sedd yn Etholiadau Cymru a bod canran nid ansylweddol o Gymry yn bwriadu pleidleisio i adael yr Undeb Ewropeaidd fis Mehefin. Ag adleisio geiriau Saunders Lewis yn y Llenor yn 1927: ‘Ofn sydd arnaf wybod pa mor anewropeaidd y gall hyd yn oed arweinwyr meddwl Cymru heddiw fod.’

I Saunders nid oedd ‘Cymru’n bod namyn fel rhan o Ewrop’. Mae tuedd ynom i ddiffinio pwy ydym ni mewn perthynas ag eraill. Yn anffodus fel Cymry y duedd yw diffinio ein hunain mewn cyferbyniad â ‘nhw’ y “Saeson”. Y syniad goleuedig am Ewrop yw ei fod yn ein rhyddhau i ddiffinio ein hunain fel ein bod yn rhan o rywbeth yn hytrach nag yn bobol sydd ddim yn rhywbeth. Llawer gwell yw dweud ein bod ni’n Gymry yn Ewrop nag ein bod ni’n Gymry nid yn Saeson.

Mae’r syniad o undod organig drwy Ewrop yn eithriadol o bwysig i’n hunaniaeth ni fel Cymry sy’n arddel ffydd yng Nghrist. Cyn twf gwladwriaethau modern, yr hyn oedd yn diffinio Ewrop ac yn pennu ei ffiniau oedd terfynau Gwledydd Cred (Christendom). Yn 1964 dywedodd D. Myrddin Lloyd yn ei ysgrif ‘Cymru a Ewrop’ yn Efrydiau Athronyddol mai llwyddiant Islam a barodd i derfynau Gwledydd Cred syrthio’n daclus gyda ffiniau daearyddol cyfandir Ewrop yn y diwedd. Mae’n eironig braidd fod polemig gwrth-Foslemaidd yn ganolog bellach i naratif y rhai sydd eisiau chwalu’r freuddwyd Ewropeaidd.

Er i ni ymfalchïo yn ein treftadaeth Gristnogol Gymraeg, boed yn ei wedd Geltaidd Gatholig neu Brotestannaidd Anghydffurfiol, ni allwn wadu nad ydym yn perthyn i draddodiad mwy sy’n sylfaenol Ewropeaidd. Er y byddai Saunders Lewis, efallai, yn dadlau mai dim ond y Catholigion all hawlio’r fantell Ewropeaidd, gallaf dystio nad oedd llawer o bellter rhwng pulpud Protestannaidd fy mhlentyndod a drws Eglwys Wittenberg neu ddinas Genefa. Fel Cristnogion Cymraeg rydym yn ymwybodol iawn ein bod ni’n rhan o deulu Ewrop.

Efallai nad ydym wedi rhoi sylw teg i’r Pêr Ganiedydd fel un o’n Hewropeaid enwocaf. Yn ei waith Pantheologia, Neu Hanes Holl Grefyddau’r Byd mae Pantycelyn yn hiraethu am weld ei gyd-Gymry yn dod yn fwyfwy ymwybodol eu bod yn rhan o rywbeth mwy. Dywedodd D. Myrddin Lloyd amdano:

“Gwelai berygl crefyddol mawr yn yr agwedd meddwl hon, sef temtasiwn i weld ein ffurfiau crefyddol ni fel rhan o drefn natur, ac fe’n rhybuddia hefyd mai dinasyddion gwael a wnawn heb y weledigaeth ehangach o Ewrop a’r byd . . . ofnai’n fawr yr hunan-fodlonrwydd a darddai o wrthod cymryd o ddifri y byd y tu allan i Brydain, a chwilio am y norm yn unig o’i mewn.”

Yn ôl D. Myrddin Lloyd ‘proffwyd mawr Ewropeaeth fodern’ oedd neb llai nag Emrys ap Iwan: ‘Y mae’n werth, meddai, i Gymro fynd i Ffrainc pe na bai’n unig er mwyn ei gael ei hun mewn gwlad lle nad yw “I say” y Sais ddim yn hollol gyfystyr â “Fel hyn y dywed yr Arglwydd”’. Y mae gennym fel Cristnogion yng Nghymru draddodiad cryf felly o weld ein hunain fel cenedl ie, ond cenedl sy’n perthyn i deulu ehangach o genhedloedd na dim ond y genedl drws nesaf.

O ddychwelyd at yr arch-Ewropead ei hun, Saunders Lewis, gallwn fel Cristnogion werthfawrogi’r grymoedd ideolegol sydd ar waith yn y naratif cyfoes ynglŷn â chenhedloedd a sofraniaeth. Yn un o ddogfennau sylfaen Plaid Cymru yn 1926, Egwyddorion Cenedlaetholdeb, esboniodd Saunders mai cenedlaetholdeb oedd y broblem! Fel y mae sawl Cristion, o Saunders i R. Tudur Jones i Rowan Williams, wedi ceisio dangos, y mae sawl math o genedlaetholdeb ar gael yn archfarchnad yr ideolegau. Ceir y math sinistr mewnblyg sy’n dangos ei hun, ar y gorau, yng ngwleidyddiaeth rad a thrahaus Nigel Farage, ac ar y gwaethaf, ym mhenllanw hyll y Drydedd Reich. Ond y mae yna genedlaetholdeb arall hefyd, y math o genedlaetholdeb sy’n ddigon hunan-hyderus i fod yn gwbl gyfforddus wrth ei weld ei hun yn rhan o deulu’r cenhedloedd, yn rhan o Ewrop.

Ond tybed oes angen i ni wahaniaethu rhwng hen wareiddiad Ewrop a’r Undeb Ewropeaidd fel sefydliad modern? Ydy hi’n bosib talu gwrogaeth i’r naill a gobeithio am ddiwedd y llall? Tybed beth fyddai gan Saunders, y rhyddewyllysiwr gwrth-wladwriaethol, i’w ddweud am y lefiathan biwrocrataidd ag ydyw’r Undeb Ewropeaidd? Fe wyddom mai ei ddelfryd economaidd ef, pa mor naïf bynnag ydoedd, oedd gweld Cymru’n troi cefn ar ei diwydiannau a chanolbwyntio ar amaethu. Ag ystyried mai’r Undeb Ewropeaidd, i raddau helaeth, sy’n dal y Gymru amaethyddol rhag syrthio i ddinistr llwyr, efallai fod hynny’n awgrymu sut y byddai’n pleidleisio? Ond wedyn, wn i ddim a fyddai ystyriaethau mor faterol ac ymarferol â hynny yn llywio ei farn!

I orffen ar nodyn ysgafn, efallai y cawn ddymuno’n dda i’r Cymry hynny fydd yn dilyn galwad Emrys ap Iwan i fynd i Ffrainc i brofi Ewrop yr haf yma. Yn benodol profi Pencampwriaeth Bêl-droed Ewrop gyda Chymru wedi llwyddo i gyrraedd y gystadleuaeth am y tro cyntaf ers 1976. Fel mae’n digwydd, mae Cymru’n chwarae yn erbyn Lloegr yn y gystadleuaeth wythnos yn unig cyn y Refferendwm ar Ewrop – eironi dramatig y byddai Saunders y dramodydd mae’n siŵr yn falch ohono.

Please follow and like us:
error