71P8RY4ldrL._SL1400_Gan fod dathliadau arbennig ym Mhatagonia eleni i gofio 150 o flynyddoedd ers sefydlu’r Wladfa bydd llawer o drafod newydd am y diaspora Cymreig a nodweddion hunaniaeth Gymreig. Cyn y Nadolig fe wnes i wylio ffilm arbennig Gruff Rhys, American Interior, oedd yn mynd ar drywydd John Evans a aeth ei hun ar drywydd y chwedl fod yna lwyth o Americaniaid brodorol yn siarad Cymraeg. Os nad ydych chi wedi gwylio’r ffilm eto yna gwnewch – mae’n hollol wych! Yr haf yma dwi am Menna yn gobeithio mynd i deithio yn America felly mae hanes y Cymry yn America yn fy nifyrru’n fwy nag arfer ar hyn o bryd.

Un peth sydd wedi gwawrio ata i o’r newydd wrth feddwl am Batagonia a’r Cymry aeth hefyd i America oedd natur hanfod eu hunaniaeth. Nid oedd tir yn chwarae rhan arbennig o bwysig yn eu hunaniaeth – i’r genhedlaeth gyntaf o wladychwyr eu ffydd Gristnogol ymneilltuol oedd y nodwedd bwysicaf ac wedi hynny yr iaith a’u diwylliant. Nid oedd tir na lleoliad eu cymuned i weld mor bwysig a hynny, beth oedd yn bwysig oedd darganfod rhywle oedd yn rhoi rhyddid crefyddol a diwylliannol iddyn nhw hyd yn oed os oedd hwnnw yn bell o’r famwlad.

Michael D Jones

Michael D Jones

Cododd hynny y cwestiwn yma yn fy mhen: beth fyddai cenhedlaeth Michael D Jones yn ei wneud o’n cenedlaetholdeb sifig ni heddiw? Wedi’r cyfan, motto cenedlaetholwyr Cymreig sifig modern yw: “y ‘Cymro’ yw unrhyw un sy’n dewis gwneud ei gartref yma.” Ond i genhedlaeth Michael D Jones doedd lleoliad eu cartref fawr o bwys, iaith a diwylliant oedd nodweddion y “Cymro” nid pa ddarn o dir roedd yn digwydd dewis gosod ei stondin. Dros y blynyddoedd dwi wedi bod yn amheus o’r Patamaniacs gan eu gweld fel pobol sy’n erbyn gwladychu yma (“Dal dy Dir!”) ond wedyn yn dathlu ein bod ni wedi gwladychu ein hunain mewn rhannau eraill o’r byd. Ond wrth feddwl mwy am bwysigrwydd tir a chael nad yw tir mewn gwirionedd mor bwysig a hynny yn fy nealltwriaeth o hunaniaeth rydw i’n gallu dechrau deall meddwl cenhedlaeth Michael D Jones, ac efallai erbyn diwedd y flwyddyn fe fydda i’n dathlu hefyd!

Yn olaf, gwead ddiddorol yn nylanwad Cristnogaeth ar hunaniaeth Michael D Jones a’i genhedlaeth oedd dysgeidiaeth y Beibl ar genedl a hunaniaeth. Yn ganolog i stori’r Hen Destament mae’r syniad yma o “Wlad yr Addewid”, dyma yn anffodus yw ffynhonnell rhan fwyaf o’r gwrthdaro yn Israel a Phalisteina heddiw. Ar ryw wedd gellid deall sut roedd naratif y Beibl wedi ysbrydoli y Cymry aeth i America a Patagonia i ddarganfod eu “gwlad yr addewid” nhw. Ond ar y llaw arall gellid hefyd weld fod yr Hebreaid yn yr Hen Destament wedi cadw eu hunaniaeth a’u cenedl yn fyw trwy’r cyfnodau hynny pan nad oedd ganddyn nhw diriogaeth eu hunain. Jest oherwydd nad oedd ganddyn nhw wlad eu hunain yn yr Aifft doedd hynny ddim yn eu gwneud nhw’n llai o Hebreaid – os rhywbeth roedd yn cryfhau eu hunaniaeth.

Trafodaeth sy’n siŵr o barhau dros y misoedd nesaf!

Please follow and like us: