Ddoe bues i’n gwrando ar deirawr olaf y ddadl ynglŷn ag ordeinio merched yn Esgobion yn Eglwys Loegr. A finnau yn ymneilltuwr Cymraeg, a hynny o argyhoeddiad, pam trafferthu dilyn yr hanes? Yn gam neu’n cymwys Eglwys Loegr sy’n cael ei weld fel wyneb cyhoeddus y dystiolaeth Gristnogol ym Mhrydain oherwydd y proffil cymharol uchel mae’n ei gael ar y cyfryngau. O ganlyniad dylai hynt a helynt Eglwys Loegr fod o ddiddordeb i bob Cristion oherwydd nhw sydd yn ein cynrychioli i’r rhan helaethaf o’r cyhoedd, dyna’r realiti fel y mae hi yn anffodus.

Wrth wrando ar y dadleuon ddoe sylwais fod yna – a siarad yn gyffredinol – dri math o ddadl yn cael ei chyflwyno:

i.) Y safbwynt Efengylaidd/Beiblaidd o blaid merched yn Esbonion
ii.) Y safbwynt Rhyddfrydol o blaid merched yn Esgobion
iii.) Y safbwynt Traddodiadaeth yn erbyn merched yn Esgobion

Roedd o gryn syndod i mi glywed cynifer o leisiau Efengylaidd blaenllaw, pobl fel Elaine Storkey (Tearfund), ac yn y gorffennol pobl fel Tom Wright (Diwinydd blaenllaw a chyn Esgob Durham) a John Sentamu (Esgob Efrog), yn dadlau o blaid y mesur. Hanfod eu dadl oedd fod yr adrannau hynny o lythyrau Paul oedd yn rhoi’r argraff fod rôl is-radd (neu o leiaf wahanol) gan y wraig ym mywyd yr Eglwys yn perthyn i gyd-destun penodol ac mae prif weledigaeth y Beibl ar y cwestiwn oedd fod yr Eglwys yn cael ei gyd-arwain gan ddynion a merched. Nid gan ddynion na merched ond gan ddynion a merched.

Dadleuodd rhai rhyddfrydwyr o blaid y mesur gan bledio safbwyntiau clasurol rhyddfrydol ynglŷn a’r angen i’r Eglwys “addasu i’r amseroedd”, ond doeddwn i ddim wedi fy argyhoeddi gan y dadleuon hynny. Dylai’r Eglwys byth wneud rhywbeth jest oherwydd fod pawb arall yn ei wneud. Dylai’r ddadl fod yn fwy cynhwysfawr a solet na hynny.

O ran y lleisiau oedd yn erbyn y mesur, roeddwn i wedi disgwyl dadleuon gan adain Efengylaidd yr Eglwys yn pledio’r rhannau perthnasol o lythyrau Paul. Ond yn y deirawr y gwrandewais i ar y ddadl yr unig ddadleuon yn erbyn y cafwyd oedd rhai yn ymwneud a thraddodiadaeth – “dyma ‘da ni wastad wedi gwneud felly rhaid i ni gadw at hynny” – ac hefyd dadleuon ynglŷn a rhyddid cydwybod – “efallai mod i o blaid merched yn Esgobion ond rhaid i ni warchod rhyddid cydwybod Cristnogion sydd ddim yn cytuno a’r safbwynt hwnnw”.

Hynny yw, yn wahanol i’r disgwyl efallai roedd y dadleuon cyhyrog a Beiblaidd a wnaed yn rhai o blaid merched yn Esgobion ac nid yn erbyn fel y mae’r cyfryngau prif ffrwd yn adrodd.

Hoffwn hefyd ddweud gair pellach am beth y dywedodd Elaine Storkey. Roedd hi’n siarad am ddau fath o efengyliaeth – roedd hi’n ei cyfri ei hun yn “evangelical” tra’n siarad am y “conservetive evangelicals” fel carfan wahanol. Mae yna gwestiynau mawr yma, ond yn y bôn dwi’n meddwl fod y gwahaniaeth yma mae Storkey yn ei adnabod yn amlygu’r hyn rydw i wedi ei ddadlau ers rhai blynyddoedd sef fod yna wahaniaeth rhwng pobl “efengylaidd” a phobl “ffwndamentalaidd”.

Cyfrifa pobl efengylaidd mae’r pedwar pwynt Bebbingtonaidd canlynol sy’n bwysig i bobl “efengylaidd”. Yn gyntaf, dysgai’r traddodiad mai gair Duw yw’r Beibl, gair i ymddiried ynddo, i’w gredu ac i weithredu mewn ufudd-dod iddo. Yn ail, dysgai fod marwolaeth Iawnol ac atgyfodiad Iesu yn ffeithiau a bod credu hyn yn rhan o hanfod y wir ffydd. Yn drydydd, dysgai fod yn rhaid i bawb ymwrthod â drygioni a’u hunanoldeb, hynny yw pechod, drwy brofi tröedigaeth. Ac yn bedwerydd, dysgai fod y ffydd Gristnogol yn rhywbeth ymarferol i’w harfer a’i gweithredu ym mywyd bob dydd, ond bod cadwedigaeth wedi’i seilio ar ffydd drwy ras ac nid drwy ymdrech a gweithredoedd. Er fod y traddodiad “ffwndamentalaidd” yn credu’r pedwar pwynt yma, mae’n nhw’n mynnu ychwanegu amodau diwylliannol pellach e.e. agwedd y Cristion tuag at gwestiynau penodol megis y cwestiwn presennol o ferched yn Esgobion.

Mae’r siart yma a baratowyd gan R. Tudur Jones yn esbonio rhai o’r gwahaniaethau yn gryno:

Pwy yw'r bobl efengylaidd?

Yn ein eglwys ni yma yng Nghaernarfon rydym ni’n cael ein bendithio’n helaeth o gael dynion a merched yn gweithio drwy holl haenau’r eglwys. Ar y tîm diaconiaid, wrth arwain yr Ysgol Sul, ar y tîm addoli ac ar y tîm dysgu bellach. Dyma yw’r patrwm Beiblaidd yn ôl fy nealltwriaeth i, ac yn ôl fy mhrofiad i mae deall a gweithredu hynny yn cyfoethogi bywyd yr Eglwys a’i thystiolaeth.

Please follow and like us: