Beth ydi patriarchiaeth?
Dyma yw’r diffiniad sydd yn yr Oxford Dictionary:
“A system of society or government in which the father or eldest male is head of the family and descent is reckoned through the male line.”
Oxford Dictionary
Neu…
“A system of society or government in which men hold the power and women are largely excluded from it.”
Oxford Dictionary
Dyma oedd y cyd-destun diwylliannol lle roedd hanes Ruth a Naiomi o’r Beibl yn chwarae allan. Ac ar y pwynt yma mae’n bwysig i ni baentio y darlun cefndirol yma yn glir i’n hunain er mwyn llawn werthfawrogi pa mor chwyldroadol, gobeithiol a counter-cultural ydy beth mae Duw yn gwneud wedyn yn hanes y ddwy yma.
Dyma ddyfyniad allan o ‘Finding God in the Margins’:
“The deaths of her sons represented a complete destruction of her life’s work. Within the context of the ancient patriarchal culture, the day they buried Mahlon and Kilion, they essentially buried Naomi too. Now past childbearing years, Naomi has no future and no hope.”
Finding God in the Margins – Carolyn Custis James
Yn llygaid diwylliant a cyfraith y cyfnod roedd Naomi yn llythrennol yn ddi-werth. Dim gŵr a dim meibion. Neb i ofalu amdani a neb i’w hamddiffyn hi. Ac yn aml byddai gwragedd oedd yn mynd i’r sefyllfa yma yn agored iawn wedyn i gael eu cam-drin, eu ecsbloetio a hyd yn oed i gael eu cipio ffwrdd fel caethweision, yn aml i’w cam-drin yn rhywiol.
O dan y diwylliant patriarchaidd yma doedd gan wragedd ddim hawliau a dim llais. Byddai diwylliant patriarchaidd y cyfnod yn cyfri gwerth Naiomi wrth gyfri faint o feibion oedd ganddi. Ac wrth gwrs yr ateb yn dilyn marwolaeth ei gwr a’i ddau fab oedd DIM.
Yr her i heddiw
Mae’n hawdd iawn i ni yn y Gorllewin feddwl mae rhywbeth sy’n perthyn i gyfnod yn hen hen hanes yw patriarchaeth. Ond mewn gwirionedd mae stori Naiomi yn ein helpu i agor ein llygaid i broblemau patriarchaeth yn ein byd ni heddiw. Trwy’r byd heddiw mae diwylliannau patriarchaidd dal i anwybyddu hawliau dynol merched mewn sawl ffordd.
Mae pethau fel gorfodi merched ifanc i briodi dynion hŷn a hyd yn oed gwerthu merched ifanc ffwrdd i weithio fel gweithwyr rhyw yn digwydd trwy’r byd gan gynnwys yma yng Nghymru fach heddiw.
Mewn rhai diwylliannau mae’n cael ei ystyried yn fraint i eni bachgen bach ond yn fwrn os nad yn warch i eni merch fach. Dyma ddyfyniad eto allan o ‘Finding God in the Margins’:
“A woman who worked as an obstetrical nurse in India observed those values in action. She described the dramatic difference between what happened when a woman gave birth to a son verses a daughter. When a son was born, the news was greeted with noisy, jubilant celebration. In contrast, the birth of a daughter was met with silence. She expressed distress over how difficult it often was to persuade a mother to hold her newborn daughter. Often the bride who fails to produce a son will experience abuse as the hand of her husband and in-laws.”
Finding God in the Margins – Carolyn Custis James
Mae’n hawdd i ni yn y Gorllewin dwt-twtio’n nawddoglyd am agweddau fel hyn yn niwylliannau pobl eraill. Ond y gwir amdani yw fod patriarchiaeth yn dangos ei hun yn ddigon amlwg yn ein diwylliant ni hefyd. Weithiau mewn ffordd di-niwed fel y duedd sydd gan rai dynion, gan fy nghynwys i, i #mansplaining. Hynny yw pan mae dyn yn teimlo fod yn rhaid iddo esbonio rhywbeth i ddynes ac yn hollol anymwybodol o’r modd tra-nawddoglyd mae’n gwneud hynny!
Ychydig yn fwy difrifol yw pethau fel y gender pay gap – y realiti yma fod y rhan fwyaf o gyflogwyr yn y wlad dal yn talu tipyn yn llai i ferched am wneud yr union run swydd neu ddal yr union run lefel o gyfrifoldeb a dyn.
Brett Kavanaugh
Ond wedyn yn fwy difrifol ydy’r ffaith fod dynion dal yn cael rhyw fath o fantais a braint yng ngolwg y gyfraith a chymdeithas. Ac mae hynny wedi amlygu ei hun yn glir iawn yn yr hanes trist diweddar am y cyhuddiadau yn erbyn Brett Kavanaugh. Ei gair hi yn erbyn ei air ef. Efallai nad oedd digon o dystiolaeth i’w gael yn euog mewn llys barn. Ond yn y diwedd penderfynodd y rhan fwyaf o’r bobl mewn grym – y rhan fwyf ohonyn nhw yn ddynion gwyn – eu bod am gredu’r dyn mewn safle o braint yn hytrach na’r wraig doredig.
A dyna enghraifft wych a thrist o batriarchaeth yn gwarchod ei fuddiannau ei hun ac yn dal gafael ar rym am genhedlaeth arall.
Ddoe a heddiw
Cyfrannodd batriarchaeth at sefyllfa druenus Naiomi a Ruth. Yn yr un modd a mae patriarchaeth yn cyfrannu at orthrwm a dioddefaint i ferched yng nghymdeithas heddiw.
Ond term modern yw patriarchaeth – syniad anthropolegol sydd wedi ei ddatblygu er mwyn dadansoddi diwylliannau ers rhai canrifoedd yn unig. Doedd e’n sicr ddim yn derm nag yn syniad y byddai Naomi yn gyfarwydd ag e na hyd yn oed yr eglwys fore yn y Testament Newydd.
Felly beth am ddefnyddio gair fwy Beiblaidd am beth sy’n mynd ymlaen: Pechod.
Beth ydi patriarchaeth yn y bôn ydy amlygiad o bechod. Pechod yn amlygu ei hun mewn cymdeithas wrth i bobl – dynion yn yr achos yma – gam-drin, ddangos hunanoldeb a defnyddio grym, weithiau yn gorfforol, weithiau yn economaidd, weithiau yn emosiynol. Beth ydi patriarchaeth ydy amlygiad o broblem sylfaenol pobl a’r byd sef pechod.
Dynion yn meddwl eu bod yn gwybod yn well na Duw.
Mae Duw yn cyfri gwerth i ferched
Oherwydd mae Duw yn edrych ar ferched drwy lygaid gwahanol i gymdeithas. Dydy Duw ddim yn cyfri gwerth merch ar sail faint o feibion sydd ganddi. Dydy Duw ddim yn cyfri bywyd a thystiolaeth dyn yn fwy gwerthfawr a chredadwy na bywyd a thystiolaeth merch. Oherwydd mae’r Beibl yn dweud:
“Felly dyma Duw yn creu pobl ar ei ddelw ei hun.
Yn ddelw ohono’i hun y creodd nhw.
Creodd nhw yn wryw ac yn fenyw.”
Genesis 1:27
O’r dechrau un rydym ni’n gweld fod Duw wedi creu dynion a merched yn gydradd a fod merched, llawn gymaint a dynion, wedi eu creu ar lun a delw Duw. Ond wedyn yn dilyn y cwymp – ar ôl i bechod ddod i mewn i fyd perffaith Duw rydym ni’n dechrau gweld merched yn cael eu trin yn israddol.
Trwy’r Beibl rydym ni’n gweld merched yn cael ei cam-drin a’u trin yn israddol. Nid bwriad Duw oedd hyn – ond canlyniad pechod.
Ac wedyn ym mherson Iesu Grist rydym ni’n gweld Duw yn dechrau ar y gwaith o roi urddas a gwerth yn ôl i ferched. Ac os ydych chi eisiau cyfri faint ydych chi werth yng ngolwg Duw – boed yn ddyn neu yn ddynes – does dim rhaid edrych yn bellach na’r Groes. Dyna faint rydych chi werth yng ngolwg Duw.
Yn dilyn y Groes a’r Atgyfodiad roedd rhai o’r tystion cyntaf yn wragedd. Roedd rhai o’r apostolion a’r cenhadon cyntaf yn wragedd. Ac wedyn ar ddydd y Pentecost mae Pedr yn dweud fod yr hyn broffwydodd Joel wedi dod yn wir: “Bydd eich meibion a’ch merched yn proffwydo.”
Patriarchaeth
Wrth farw ar y Groes ac atgyfodi fe drechodd Iesu bechod. Ac os ydym ni’n meddwl mae amlygiad o bechod yw patriarchaeth yna rydym ni’n credu fod patriarchaeth wedi derbyn ergyd ar y Groes a trwy Atgyfodiad Iesu.
Tristwch y peth yw fod yr eglwys dros y canrifoedd gan gynnwys rhai traddodiadau yn yr eglwys heddiw heb weld hyn. Yn anffodus mae rhai traddodiadau Cristnogol dal i weld pethau o berspectif patriarchaeth ac nid o berspectif Duw.
Felly i gloi – ydw i’n galw ar bawb heno i fod yn ffemenists? Na, dwi’n galw ar bawb i fod yn ddisgyblion i Iesu. Trystiwch a dilynwch Iesu sydd wedi ein creu ni’n gyfartal ac sydd wedi prynu bob un ohonom ni’n rhydd ar y Groes.
