Mae yr erthygl yma yn addasiad o sgwrs/pregeth sy’n rhan o gyfres ‘Pobl gobaith mewn byd o ofn’ o Caersalem Caernarfon.
Beth, tybed yw eich pryder mwyaf? Oes gennych chi ryw fath o ffobia? Tybed ydych chi’n dioddef o chorophobia ac yn ofn dawnsio? Neu beth am geliophobia ac yn ofn chwerthin? Neu’r gwaethaf ohonynt: phobophobia sef yr ofn o gael ffobia!?
Mae’n hawdd chwerthin wrth glywed am y ffobias yma ond y realiti yw ein bod ni i gyd yn ofn rhywbeth. A mwy na thebyg fod yr ofn yna, ar ryw adeg, wedi arwain i or-bryder sef anxiety. Ac i rai mae’r gor-bryder yna yn salwch difrifol sy’n rheoli eu bywyd ac yn rhywbeth maen nhw’n gorfod byw gyda bob dydd.
Mae arbenigwyr yn dweud fod datblygiadau technolegol yn gwneud i’n cymdeithas ni heddiw gario hyd yn oed mwy o bryder na’r genhedlaeth flaenorol. Pwy tybed sydd wedi cael rhyw banig bach pan rydych chi’n ffeindio eich hun yn rhywle heb signal ffôn? Pwy tybed sy’n clywed eich ffôn yn pingio, ond ar y pwynt yna chi methu edrych ar y neges ond tan eich bod chi yn gallu darllen y neges rydych chi’n hollol distracted a methu meddwl am ddim byd arall? Mae rhywbeth am dechnoleg a’n diwylliant cyfoes sy’n chwarae ar y duedd yma sydd ynom ni i boeni am bethau.
Ond er bod pryder a gor-bryder yn dangos ei hun mewn ffordd newydd ym mhob oes mae e’n rhan o’r profiad dynol ac felly mae hyd yn oed gan y Beibl – cyfres o lyfrau gafodd eu tynnu at ei gilydd bron i 2,000 o flynyddoedd yn ôl rhywbeth i ddweud am y cyflwr.
“Peidiwch gadael i ddim byd eich poeni chi. Gweddïwch, a gofyn i Dduw am bopeth sydd arnoch ei angen, a byddwch yn ddiolchgar bob amser. Byddwch chi’n profi’r heddwch perffaith mae Duw’n ei roi – y daioni sydd tu hwnt i bob dychymyg – yn gwarchod eich calonnau a’ch meddyliau wrth i chi ddilyn y Meseia Iesu.”
Philipiaid 4:6-8
Cyd-destun y pryder roedden nhw’n ei brofi fan hyn oedd tensiwn rhwng dau berson yn yr eglwys yn Philipi. Mae tensiwn sydd heb ei ddatrys rhwng pobl dal yn ffynhonnell pryder a gor-bryder heddiw. Ond beth bynnag yw’r rheswm tu ôl i’ch pryder chi gobeithio bydd y pwyntiau isod yn help:
1. Enwch y pryder
Yn gyntaf, mae angen i chi enwi’r pryder sydd yn eich bywyd. Beth yw’r eliffant yn y stafell? Ydych chi bob amser yn poeni am rywbeth? Pa bethau sy’n tueddu i’ch rheoli chi? Am beth ydych chi’n tueddu i boeni? Oes yna bethau sy’n iawn i boeni amdanyn nhw, fel gyrru yn ddiogel, ond wedyn chi’n gadael i’r pryder yna fynd allan o reolaeth a throi yn or-bryder a chi’n osgoi mynd i lefydd oherwydd ei fod e’n golygu gyrru eich car? Mae’r weithred o enwi’r pryder yn aml yn gam cyntaf da i symud tuag at ddelio gydag e.
2. Adnabod y pryder
Ar ôl enwi’r pryder ceisiwch weld sut mae’r pryder hwnnw yn amlygu ei hun yn eich bywyd. Edrychwch allan am yr arwyddion. I rai pobl, y teimladau o banig falle. I eraill efallai fod rhyw syniad neu ryw senario yn ail-adrodd ei hun drosodd a throsodd yn eich meddwl. I eraill rydych chi’n ffeindio eich hun yn gwneud esgusodion er mwyn cuddio’r pryder e.e. peidio mynd i gyfarfod ffrindiau. I bobl eraill, mae pryder yn dangos ei hun mewn salwch corfforol e.e. cur pen, methu cysgu ayb. I rai, falle eich bod chi’n troi i comfort eating, neu hyd yn oed i yfed fel ffordd o beidio wynebu’r pryder? Mae’n bwysig sylwi ar yr arwyddion. Mae’n gam enfawr ymlaen pan rydych chi’n gallu adnabod yr arwyddion yn eich bywyd – gweld y golau coch ac yna ceisio peidio mynd yna a gadael i’r pryder eich llorio.
3. Gofynnwch pam eich bod chi’n pryderu?
Yn drydydd, gofynnwch i’ch hun, pam ydw i’n bryderus? Mae pryder, fel arfer, yn dechrau fel rhywbeth rhesymol sydd wedyn yn mynd allan o reolaeth. Ydw i’n chwilio am berthynas, ond ddim yn ei ffeindio? Ydw i’n chwilio am heddwch sydd byth yn dod? Ydw i’n chwilio am sicrwydd sydd jest ddim yna?
Ac yn olaf, a dwi’n dewis fy ngeiriau yn ofalus fan hyn, oes yna bechod – rhywbeth sy’n dod rhyngoch chi a Duw – yn bwydo mewn i’ch pryder? Nid fod dioddef o bryder yn arwydd fod yna bechod yn eich bywyd. Dim ond fod pechod yn gyfrwys ac yn aml yn mynd ar ôl ein gwendid ac yn gallu cymryd mantais a hawlio ei le.
4. Cyflwynwch eich pryder i Iesu
Felly, ar ôl enwi, adnabod a deall patrwm ein pryder beth rydym ni mynd i wneud am y peth? Gadewch i ni edrych ar gyngor Paul i’r Philipiaid 4.6-8: ‘Peidiwch gadael i ddim byd eich poeni chi.’ Dydy Paul ddim yn dweud ‘Pull yourself together’ neu ‘Snap out of it’ neu rywbeth flippant fan yma. Beth mae’n ei olygu yw: peidiwch â gadael iddo eich rheoli.
‘Gweddïwch, a gofyn i Dduw am bopeth sydd arnoch ei angen …’ Cyflwynwch eich pryder i Dduw a gadewch iddo fe gario’r pryderon yna chi wedi bod yn cario ar ben eich hun cyn hynny.
‘… a byddwch yn ddiolchgar bob amser.’ Beth bynnag yw eich pryderon, mae’n siŵr fod yna gymaint os nad mwy o bethau i ddiolch amdanyn nhw hefyd. Mewn geiriau eraill: mae’n bwysig cael persbectif. Ydych chi wedi bod yn edrych ar eich bywyd trwy’r lens anghywir?
Os wnawn ni roi ein pryderon i Iesu, fydd bywyd ddim yn sortio ei hun allan dros nos – ond bydd e’n gwneud gwahaniaeth gadael i Dduw gerdded gyda ni trwy ein pryderon.
6. Rydych chi’n rhydd! Felly, peidiwch a gadael i’ch pryder eich diffinio
Yn olaf, er bod y Cristion fel pawb arall yn cario pryderon a bod y pryderon hynny yn gallu arwain at y salwch o or-bryder, nid oes rhaid i’r cyflwr ddiffinio pwy ydych chi. Oherwydd pwy ydych chi yn Iesu (neu beth sydd ar gynnig i chi os nad ydych eto yn dilyn Iesu) does dim angen i’r pryder yna eich diffinio chi mwyach. Nid chi yw’r pryder a does gan y pryder ddim gafael ynoch chi.
Yn y byd meddygol mae rhai pobl sy’n dioddef o or-bryder yn cael y cyfle i drio Cognitive behavioural therapy (CBT).
CBT is based on the concept that your thoughts, feelings, physical sensations and actions are interconnected, and that negative thoughts and feelings can trap you in a vicious cycle. CBT aims to help you deal with overwhelming problems in a more positive way by breaking them down into smaller parts. You’re shown how to change these negative patterns to improve the way you feel. Unlike some other talking treatments, CBT deals with your current problems, rather than focusing on issues from your past. It looks for practical ways to improve your state of mind on a daily basis.
Gwefan NHS
Dwi am awgrymu fod CBT, neu fath o CBT, i’w weld yn y Beibl. Drwy droi ein ffocws oddi wrthym ni ein hunain a’n pryderon a tuag at Iesu sy’n ein rhyddhau gall afael pryder arnom ni gael ei ryddhau. Drwy ffocysu wedyn ar fyw bywyd o gariad mewn ymateb i gariad Iesu atom ni rydym ni’n torri allan o’r cylch dieflig o adael i’n hofnau ein rheoli ni.
Yng nghanol byd o bryder mae gor-bryder yn broblem real sy’n rhwystro llawer rhag profi cariad, heddwch a bodlonrwydd. Mae’r Duw wnaeth ddewis dod mewn i’r byd yn gweld ein pryderon ac yn ein gwahodd i’w cyflwyno iddo fe. Dyma sut mae Cristnogion, hyd yn oed rhai sy’n stryglo gyda gor-bryder, yn gallu bod yn bobl gobaith mewn byd o ofn.
