Un o fy guilty pleasures i yw gwrando’n achlysurol ar gerddoriaeth gawslyd Cymraeg o’r 90au cynnar. Un o’r pethau grêt am lawer o ganeuon Sobin a’r Smaeliaid yw’r islais gwleidyddol sydd yn llawer o’r caneuon – o’r amlwg fel Meibion y Fflam i’r cynnil fel Y Tŷ. Ro’ ni’n gwrando drwy ‘Can i Gymru: Y Casgliad Cyflawn 1969-2005’ ar Spotify heno a dyma fi’n cyrraedd ‘Y Cam Nesaf’ gan Paul Gregory o 1993. Dyma eiriau’r gytgan:
Talu’n ddrud am gadw’r ffydd mewn hen elynion.
Talu’n ddrud am fod yn rhan o’r frwydr gynt.
Edrych nol wrth gamu mlaen, does neb i’n harwain
yn ôl i’r dyddiau da, cyn diffodd fflamau’r tân.
Does gen i ddim syniad at beth mae Paul Gregory yn cyfeirio. Y meistri glô gyda chefndir cau’r pyllau glo? Y Blaid Lafur? Wn i ddim. Ond cymerais i mae’r syniad tu ôl delweddau’r gân oedd bod y Cymry’n talu’n ddrud erbyn diwedd yr Ugeinfed Ganrif am ymddiried a rhoi ffydd, yn y bôn, mewn gelynion pwy bynnag ydyn nhw.
Richard Jones, Caerdegog
Y rheswm dwi’n tynnu sylw at hyn nawr yw oherwydd ei fod yn adleisio rhywbeth ddywedodd Richard Caerdegog wrtho ni ddydd Llun pan oeddem ni draw yna yn gweithio ar y ffilm gyda nhw. Roedd Richard wedi bod yn byw yng nghysgod Wylfa, yn llythrennol, ers i Wylfa-A ddechrau cael ei adeiladu yn 1963. Bu Caerdegog yn gymydog cyfeillgar i Wylfa am bron i hanner canrif ac yna eleni dyma nhw yn penderfynu eu bod nhw am gymryd tir Caerdegog i godi Wylfa-B. Roedd Richard yn cydnabod ei gamgymeriad i beidio codi llais yn erbyn Wylfa tan ei fod yn effeithio’n uniongyrchol arno ef. Mae teulu Caerdegog yn sicr yn medru darllen ystyr i’r llinell gyfarwydd yna o Can i Gymru 1993 felly. ‘Talu’n ddrud am gadw’r ffydd mewn hen elynion’ yn wir.
