Mae yna lawer o sôn wedi bod ar y newyddion wythnos yma ynglŷn â pharatoadau Brexit. Yn arbennig manylion ynglŷn â sut mae’r llywodraeth, y gwasanaeth iechyd a chwmnïau trwy’r wlad wedi bod yn pentyrru nwyddau, bwyd, meddyginiaethau ayb. yn barod ar gyfer Brexit. Yn rhyfedd iawn, roeddwn i’n aros gyda fy rhieni wythnos ddiwethaf ar y ffordd i gyfarfod yn y De ac roeddwn i’n cysgu yn fy hen ystafell wely ac fe wnes i sylwi ar gwpwrdd rhyfedd yr olwg. Dyma fi’n ei agor, ac er mawr syndod i mi dyna lle’r oedd cwpwrdd yn llawn tuniau a jariau o fwyd a deall wedyn mai dyna oedd “Cwpwrdd Brexit” Mam! Dyma ddameg o Efengyl Luc sy’n amserol iawn, dameg sy’n gofyn ymhle mae ein diogelwch a’n sicrwydd? Yn ein gallu i storio mwy a mwy i ni ein hunain? Neu yn rhywle arall?
1. Y galon tu ôl i’r cais
Er mwyn gwneud synnwyr o’r ddameg yma mae’n rhaid i ni ddeall rhywbeth am y cyd-destun lle’r oedd Iesu yn ei rannu. Galwodd rhywun allan ar Iesu ac esbonio fod ei frawd yn gwrthod rhoi iddo ei gyfran o etifeddiaeth y teulu. Roedd yn gobeithio y byddai Iesu yn dweud wrth ei frawd i rannu, dyna oedd y peth cyfiawn i wneud. Ond er bod y brawd iau yn gywir i nodi’r anghyfiawnder, roedd Iesu rhywsut wedi gweld fod yna ddolur mwy angen ei ddelio ag e gyntaf. Cyn delio gyda’r anghyfiawnder penodol yma roedd angen i’r brawd iau, a’r dorf oedd yn gwrando, ddeall rhywbeth am natur cyfiawnder ei hun. Roedd angen dysgu ynglŷn â lle, yn y diwedd, roedd rhywun yn ffeindio gwir ddiogelwch. Neu fel dywedodd Kenneth E. Bailey yn ei esboniad: ‘Jesus refuses to answer the cry but rather strives to heal the condition that produced the cry.’ Ac mae Iesu’n mynd ymlaen i wneud hynny drwy adrodd dameg y ffŵl cyfoethog.
2. Arian ac eiddo fel duw
Roedd y ffŵl cyfoethog yn ymffrostgar: “Fy nghnwd i! Fy ysguboriau i! Fy nwyddau i!” Ar y gwaethaf mae’n adleisio dynion busnes llwyddiannus heddiw – fel y Dragons a’r Dragons Den sy’n ymfalchïo yn y cwmnïau mawr maen nhw wedi eu hadeiladu. Yn ei ffurf fwy cynnil mae’n adleisio’r balchder yna rydym ni i gyd wedi ei ddangos ar ôl cael ffôn, car neu ryw eiddo newydd.
Yr hyn sy’n ddiddorol am arian ac eiddo yw ei fod wedi clymu’n agos gyda’n hofn o beidio cael digon o arian ac eiddo. Dim ots faint o bethau sydd gyda chi, chi wastad eisiau mwy. Dim ots faint o arian chi wedi cynilo ar gyfer diwrnod glawiog, chi byth a heddwch eich bod wedi cynilo digon. Does byth digon o arian ac eiddo gyda ni ac nid yw’r pryder yna byth yn diflannu. Beth sydd tu ôl i hyn yw’r duedd yna i adael arian ac eiddo fod yn “dduw” yn ein bywyd.
3. Dyn cyfoethog, dyn unig
Yn y ddameg rydym yn darllen fod y ffŵl cyfoethog yn “Dweud wrthoi hun”, o’i gyfieithu yn llythrennol mae’n debyg fod hyn yn golygu “siarad gyda fe ei hun”. Mewn cymdeithas a diwylliant lle’r oedd hi’n arferol i bawb drin a thrafod penderfyniadau bach a mawr gyda’u teulu a’r gymuned ehangach dyma lle’r oedd y dyn cyfoethog, ond unig, yma yn siarad gyda fe ei hun. Dywedodd y Fam Theresa wrth newyddiadurwr unwaith mai yn y Gorllewin roedd hi wedi gweld y tlodi mwyaf: ‘The most terrible poverty is loneliness…‘ Mae’r ffŵl cyfoethog yma yn dyst i hyn. Mae’r ddameg yma yn ein helpu i diwnio mewn i beth ydy gwir gyfoeth a deall fod yna sawl math o dlodi. Mae’n fy atgoffa o olygfa olaf The Godfather III pan mae Michael oedd unwaith yn oll bwerus, yn llawn cyfoeth a theulu mawr o’i gwmpas yn marw ar ben ei hun nol yn yr hen wlad.
4. “Dwi mynd i fwynhau fy hun…”
Wrth gyfarch ei hun mae’r ffŵl cyfoethog yn cyfarch ei enaid, ei berson cyfan. Y gair gwreiddiol yn y Roeg yw nepeś sy’n golygu “Soul” neu “Self”. Mae llawer o Gristnogion heddiw yn gwneud y camgymeriad o feddwl am y “Soul”/“Enaid” fel y rhan ysbrydol o’n person a’n bodolaeth. Ond syniad anghristnogol sydd wedi ei fenthyg o athroniaeth Roegaidd yw’r syniad fod y corff a’r ysbryd yn ddau beth ar wahân fydd yn cael eu gwahanu yn derfynol yn nhragwyddoldeb. I’r Hebreaid, ac felly i ni hefyd os ydym ni am ddeall y Beibl yn iawn, pan mae yna sôn am “Soul”/“Enaid” beth mae’n golygu yw’r person cyfan – yn gorff ac yn enaid.
Mae esboniad Kenneth E. Bailey yn esbonio’r arwyddocâd y peth yn dda:
“The division between body and soul … was foreign to the Hebrew mind where the nepeś – the self, the whole person – was an undissolvable composite of body and spirit. Thus for Paul, resurrection included the resurrection of the body, which he defined as a “spiritual body” (1 Cor 15:44). It follows that there is no “spiritual gospel” that can be endorsed in isolation from the reality of the physical world that God created, called “good” and into which he placed human beings. This combination of the spiritual and the physical and its relationship to God is at the heart of the teachings of Jesus.”
Kenneth E. Bailey, ‘Jesus Through Middle Eastern Eyes: Cultural studies in the Gospels’
Roedd y ffŵl cyfoethog yn meddwl fod ei hun/enaid (h.y.. ei berson cyfan) yn hapus gyda phethau materol a dim mwy. Ond er mwyn i’w enaid wir orffwys roedd e angen trysor yn y nef. Hynny yw, roedd e angen gwneud yr un nefol yn drysor iddo fe. Roedd y ffŵl cyfoethog yn ffŵl oherwydd wrth weld ei ysguboriau yn llawn a dweud fod e nawr am eistedd nôl a mwynhau ei hun roedd e’n dweud: “This is as good as it gets”. Ac ar ryw wedd roedd e’n iawn, oherwydd heb Dduw y bywyd yma fel y mae hi yw “As good as it gets”. Ond y newyddion da roedd Iesu yn dysgu oedd: gyda Duw “This is as bad as it gets”, mae y gorau eto i ddod.
5. Y ffŵl!
Mae Iesu’n dod a’r ddameg i ben drwy alw’r dyn sydd â thipyn o feddwl ohono ei hun yn ffŵl. Mae e’n amlygu ei wir dlodi a’i unigrwydd drwy ddweud, yn y diwedd, fod y trysor oedd ganddo ddim yn cyfri dim. Y gwir amdani yw ein bod ni i gyd, i ryw raddau neu’i gilydd, wedi syrthio i drap y ffŵl yma. Ond y newyddion da yw bod Iesu yn ein gwahodd i ffeindio heddwch i’n henaid wrth gyfri Iesu fel trysor. Mae yna hen emyn enwog Saesneg sy’n dweud: It is well, With my soul, It is well, it is well, with my soul.
Twyllo ei hun roedd y ffŵl cyfoethog yn gwneud wrth ganu’r geiriau yma yn edrych allan dros ei ysguboriau. Ond heddwch dwfn y gallwn ni brofi wrth ganu’r geiriau yma a diolch fod Duw yn Iesu wedi ein caru ni.
Ond beth bynnag am y ffŵl yn y ddameg beth am y brawd ofynnodd y cwestiwn i Iesu ar y dechrau? A ddylai’r brawd hŷn rannu hanner ei eiddo gyda’i frawd iau? Wrth gwrs y dylai, dyna’r peth cyfiawn i wneud. Ond roedd Iesu eisiau dangos iddo a dangos i’r byd fod gwir gyfiawnder dim ond yn bosib ar ôl i ni ddod dan adain Teyrnas cyfiawnder ac ildio i gyfiawnder ei hun sef Iesu Grist.
