Fe glywais i John Micklethwait, Golygydd yr Economist yn sôn ar rhyw raglen wythnos diwethaf am ei lyfr newydd ‘God is Back: How the Global Rise of Faith is Changing the World’. Yn dilyn y dadleuon ynglŷn a ffydd George Bush a Barrack Obama fe aeth e ati i ymchwilo i gael gweld pam fod America mor wahanol dim ond i ddarganfod mae Prydain a gwladwriaethau gorllewin Ewrop oedd wir yn wahanol gan fod gweddill y byd, fel America, yn parhau i roi rôl canolog i grefydd ym mywyd cyhoeddus eu gwledydd.
Pwynt diddorol arall wnaeth John Micklethwait oedd pwynto allan nad oedd George Bush mewn gwirionedd yn cynrychioli’r mwyafrif efengylaidd o fewn yr Eglwys Gristnogol ryngwladol ond yn hytrach ei fod yn cynrychioli’r lleiafrif ffwndamentalaidd. Barrack Obama mewn gwirionedd oedd yn cynrychioli’r mwyafrif efengylaidd o fewn yr Eglwys Gristnogol. Wrth gwrs fe ddaw hynny fel sioc i bobl oedd yn gweld Bush fel yr efengylwr ac Obama fel yr hiwmanydd. Ddim o gwbl bobl, roedd Obama yn anfon neges sicr allan pan ddewisodd Rick Warren fel caplan iddo.
Felly beth ydy’r gwahaniaeth rhwng Ffwndamentalwyr ac Efengylwyr? Fe ges i afael ar bamffled a gyhoeddodd R. Tudur Jones yn 1996 dan yr enw ‘Pwy yw’r bobl efengylaidd?’ ac ynddo mae siart fach daclus a defnyddiol yn pwyntio allan y gwahaniaethau. Dyma ni felly:
[table id=1 /]
Dros y blynyddoedd diwethaf dwi wedi bod yn trio osgoi cyfeirio at fy hun fel “efengylwr” oherwydd i bobl o du allan yr Eglwys fethu a gweld y gwahaniaeth rhwng “efengylwyr” a “ffwndamentalydd”. Ond gyda siart fel hon yn dangos y gwahaniaeth yn glir wela i ddim problem galw fy hun yn efengylwr yn y fan yma.
Difyr! Ydw i’n iawn i ddweud bod ‘na dipyn o gyfuno’r ddwy golofn ymhlith y bobl sy’n cael eu cyfri’n ‘efengylwyr’ Cymraeg?
Diddorol – diolch. ‘Swn i’n gofyn yr un cwestiwn â Siân, ac hefyd tybed os oes ‘na fater o i ba raddau mae rhywun yn arddel rhai o’r nodweddion. Dybiwn i bod ‘na ystod eitha’ eang o fewn y golofn Efengylaidd, ond ‘swn i’n falch o gael fy mhrofi’n anghywir! Blogiad arall?
Mae’r golofn dde yn dweud nad yw Efengylwyr yn fodlon cyfaddawdu ar “hanfodion Cristnogaeth” – ond heb ddiffiniad o “hanfodion Cristnogaeth” dydi hynny ddim yn golygu llawer. Tybed oes ‘na gopi o’r llyfr yma rhywle? Af i chwilio.
Dwi’n tybio mae’r hanesydd David Bebbington sydd wedi rhoi’r esboniad gliriaf i ni o’r hyn y gwêl efengylwyr fel “hanfodion Cristnogaeth” – fe adnabyddir ei ddehongliad fel yr Bebbington quadrilateral.
1. biblicism, a particular regard for the Bible (e.g. all spiritual truth is to be found in its pages)
2. crucicentrism, a focus on the atoning work of Christ on the cross
3. conversionism, the belief that human beings need to be converted
4. activism, the belief that the gospel needs to be expressed in effort
Rwyn cytuno efo’r sylwadau uchod ynghylch rhai pobl sy’n dewis labelu eu hunain yn ‘efengylaidd’ – eu bod yn ffitio i mewn i’r categori ‘ffwndamentalaidd’ yn bur hawdd.
Bid a fo am hynny. Tybed a oedd Tudur yn y llyfryn yn ceisio amddiffyn y label y byddai ef ei hun yn ei ddefnyddio a’i fod yn gwbyod fod llawer o gamddefnydd ar y label ‘efengylaidd’ yng Nghymru a thu hwnt?
Mae perygl defnyddio unrhyw label – yn enwedig y label ‘efengylaidd’ yng Nghymru gan fod cynifer yn ei gysylltu a phobl gul, anodd gweithio gyda nhw, gwthod popeth sydd y tu hwnt i Galfiniaeth.
Ar fater arall, Rhys – beth am gynnwys blogroll o flogiau Cristnogol Cymraeg/Cymreig? Mae’n anodd ar y naw cael hyd iddynt!
Dwi’n meddwl mae un o amcanion Tudur gyda’r bamffled oedd ail-gipio’r label “efengylaidd” nol oddi ar y ffwndamentalwyr.
Mewn adran arall o’r bamffled mae’n rhestru a rhoi cyflwyniad bychan i’r gwahanol grŵpiau efengylaidd. Fe restra Efengyleiddwyd Anglicanaidd, Pentacostaliaid, Eglwysi Ethnig, Grwpiau Adnewyddu, Ymwahanwyr, Efengyleiddwyr yn y mwyafrif, Efengyleiddwyr yn y lleiafrif, Yr Eglwysi Newydd ac yna tri carfan benodol: Efengylwyr Diwygiedig, Eglwysi Efengylaidd Annibynol a Mudiad Efengylaidd Cymru.
Mae’r wmbarella efengylaidd felly yn eang OND gellid dadlau mae dim ond y tri olaf sef yr Efengylwyr Eiwygiedig dan adain y Mudiad Efengylaidd sy’n amlygu ei hun yn y Gymru Gymraeg ac felly o fewn y Gymru Gymraeg nid wmbarella eang maen pobl yn ei weld. Maen siwr mae un o fwriadau Dr. Tudur oedd agor llygaid y Cymry i weld bod yna ehangder i’r garfan efengylaidd yn rhyngwladol.
Helo eto – newydd ddarllen hwn yng nghylchgrawn yr URC a nes i feddwl am y blogiad yma. Nath rhai o’r symptomau godi gwen! 🙂
http://www.urc.org.uk/what_we_do/communications/reform/09/september/divine_flu