Roeddwn i’n darllen neithiwr am y Persbectif Newydd ar Paul. Mae’r persbectif yn gymhleth tu hwnt ac amhosib yw gwneud cyfiawnder a’r ddadl fan hyn ond yn gyffredinol gellid dweud fod y Persbectif Newydd yn cynnig trydedd ffordd o ddeall dysgeidiaeth Paul ar gyfiawnhad sy’n amrywio rhywfaint o ddealltwriaeth y Tadau Protestannaidd o gyfiawnhad trwy ffydd ond sydd eto yn gochel rhag cofleidio cyfiawnhad trwy weithredoedd. Sail dealltwriaeth amgen lladmerwyr y persbectif newydd yw ystyr y gair “ffydd” pan y’i defnyddiwyd gan Paul. Mae pobl y persbectif newydd yn dal fod y Groeg gwreiddiol, sef pistis, yn golygu rhywbeth sy’n nes at “ffyddlondeb” na “ffydd”. Felly er ein bod ni’n darllen, dyweder Effesiaid 2:8a fel hyn: “Trwy ras yr ydych wedi eich achub, trwy ffydd.” Mae’r persbectif newydd yn credu fod ei ddarllen fel a ganlyn yn nes at y gwreiddiol: “Trwy ras yr ydych wedi eich achub, trwy ffyddlondeb.”
Ar yr olwg gyntaf mae’r persbectif newydd yma’n ymddangos fel dim byd mwy na rhyw ymgais newydd i boblogeiddio cyfiawnhad trwy weithredoedd eto. Ond mae yna rhywbeth mwy cynnil a gwerthfawr yn cael ei ddadlau ganddynt dwi’n credu. Beth mae nhw’n dadlau yw fod “ffydd” heb ei ddeall fel “ffyddlondeb” yn cadw’r ffydd yn yr ymennydd yn unig. Mae gwir ffydd yn fwy na rhywbeth ymenyddol, rhaid iddo syrthio i’r galon a gweithio ei ffordd allan trwy weithredoedd. Dyma’r prawf mae Iago yn sôn amdano. Yr hyn sydd, dwi’n credu, yn cadw lladmerwyr y persbectif newydd oddi mewn i’r garfan uniongred ydy eu bod yn parhau i ddeall y “ffyddlondeb” yma yng nghyd destun gweddill Effesiaid 2:8 a 9 sef: “Nid eich gwaith chwi yw hyn; rhodd Duw ydyw; nid yw’n dibynnu ar weithredoedd, ac felly ni all neb ymffrostio.”
Dydw i erioed wedi astudio Groeg y Testament Newydd a cha i byth amser i wneud felly rwy’n dibynnu ar Gristnogion eraill yn y cyswllt hwn. Ond mae deall hyn yn iawn yn bwysig oherwydd fod yna wahaniaeth pwysig rhwng ar un llaw eglwys llawn pobl sydd a ffydd ymenyddol yn Iesu ond heb, efallai, adael hynny i dreiddio trwy eu bywyd; ac ar y naill law eglwys llawn pobl sy’n ffyddlon i Iesu oherwydd “rhodd Duw”.
Rhys,
Dwi ddim yn siwr os mai adran comments blog yw’r lle gorau i drafod un o ddadleuon canolog y Diwygiad Protestannaidd, ond ro’n i eisiau nodi rhai pethe i ymateb i dy erthygl, am ei fod yn fater mor bwysig.
1. Rwy’n cytuno a phrif neges dy erthygl, bod gwir ffydd yn “syrthio i’r galon a gweithio ei ffordd allan trwy weithredoedd.” Mae wastad angen pwysleisio hyn.
Ond er hynny, dwi ddim yn credu ei fod yn gywir awgrymu bod dysgeidiaeth y Perspectif Newydd yn ddatblygiad newydd – yn drydedd ffordd. Roedd yr argyhoeddiad bod gwir ffydd achubol yn effeithio ar yr holl fywyd yn sylfaenol i’r Tadau Protestannaidd. Dyma Calfin, er enghraifft – “We are justified by faith alone, but the faith that justifies is never alone.”
2. Rwy’n cytuno hefyd fod pobl yn medru camddeall “ffydd” gan feddwl mai jyst cred ymenyddol yw e, heb effeithio ar ein bywydau.
Ond dwi ddim yn credu mai defnyddio “ffyddlondeb” yn lle “ffydd” yw’r ateb. Gall hyn ddinistrio gobaith yr efengyl, a lleihau’r gogoniant sy’n ddyledus i Grist.
Dyma’r crux: Beth sy’n cyfiawnhau person? Beth sy’n ei wneud yn iawn gerbron Duw?
Rhufeiniaid 5:1 – “Am ein bod wedi ein cyfiawnhau trwy ffydd, y mae gennym heddwch a Duw.”
Trwy ffydd y cawn ein cyfiawnhau.
– Beth yw “ffydd”?
(a) Effesiaid 2:8 “Trwy ras yr ydych wedi eich achub, trwy ffydd. Nid eich gwaith chi yw hynL rhodd Duw ydyw.”
Rhodd graslon Duw yw ffydd. Fe sy’n gosod y ffydd yng nghalon y Cristion.
(b) Hebreaid 11:1 – Y mae ffydd yn warant o bethau y gobeithir amdanynt, ac yn sicrwydd o bethau na ellir eu gweld.”
Edrych tu hwnt i’n hunain, ac edrych i rywun neu rywbeth arall, hynny yw, i Iesu Grist a’i waith achubol ar y Groes. Dyna yw ffydd.
Dyma ffordd arall o’i ystyried:
“Os cyffesi Iesu yn Arglwydd a’th enau, a chredu yn dy galon fod Duw wedi ei gyfodi ef oddi wrth y meirw, cei dy achub.” (Rhuf. 10:9).
Rhywbeth objective yn y galon a’r meddwl yw ffydd. Sylweddoli, trwy ras Duw, ein cyflwr anghenus, di-obaith, ac yna, eto trwy ras Duw, ymddiried yn Iesu am ein bywydau.
Dyma yw’r ffydd sy’n cyfiawnhau.
– Beth yw “ffyddlondeb”?
“Ffyddlondeb” yw un o ffrwythau’r Ysbryd Glan (Gal.5:22). Hynny yw, ar ol gwneud person yn Gristion trwy osod ffydd yn y galon, mae Duw wedyn yn rhoi gras i’r Cristion i fod yn ffyddlon a gwneud gweithredoedd da (Eff.2:10). Cyfiawnhad yn gyntaf ac yna Sancteiddhad yn dilyn.
– Beth yw problem defnyddio “Ffyddlondeb” yn lle “Ffydd”?
Mae’r gair “pisteos” yn ymddangos yn Rhufeiniaid 5:1, fel yn Effesiaid 2:8. Mae cyfieithu hwn fel “ffyddlondeb” yn lle “ffydd”, yn fy marn i, yn datgelu’r perygl:
“Am ein bod wedi ein cyfiawnhau trwy FFYDDLONDEB y mae gennym heddwch.”
Y broblem yw ein bod yn mynd yn ddyn-ganolog. Mae “ffyddlondeb” yn cyfeirio at “fy” ymateb, “fy” ymroddiad, “fy” ngweithredoedd da. Bellach, mae’r heddwch a Duw yn dibynnu ar ein ffyddlondeb ni, sy’n arwain i bob math o introspection: a ydw i’n ddigon ffyddlon? oes digon o weithredoedd da? A ydw i wedi credu digon? A wyf i’n ddigon ffyddlon i gael fy nghyfiawnhau? Dyma, yn y bon, broblem Luther cyn deall yr efengyl.
Mae’n dinistrio gobaith a llawenydd yr efengyl.
Mae awgrymu ein bod yn cael ein hachub trwy ein “ffyddlondeb” yn cymryd ein llygaid oddi wrth Grist ac yn ffocysu arnom ninnau. Ac i fod yn onest, trwy edrych ar fy nghalon a ffyddlondeb i, does dim gobaith neu newyddion da.
Rhyfeddod yr efengyl yw bo ni’n gallu ymddiried yn Iesu, ymhyfrydu yn y maddeuant llawn sydd yno, a llawenhau yn yr hyder ein bod ni trwyddo fe yn cael ein cyhoeddi’n iawn, yn ddi-euog, o flaen Duw. Dyma yw’r “ffydd” sy’n Effesiaid 2. O’r ffydd yma y mae ffyddlondeb a gweithredoedd da yn tarddu, fel mae Eff.2:9-10 yn awgrymu.
Lluniwyd y blog bost uchod ar sail dealltwriaeth EP Sanders o’r pistis sydd, er yn ddiddorol, hefyd yn anghywir a pheryglus. Tynnwyd fy sylw at ddealltwriaeth NT Wright o’r pistis ers hynny ac er ei fod e’n credu, fel Sanders, fod y gair ffyddlondeb yn gywirach na’r gair ffydd yn Effesiaid 2:9 mae NT Wright yn dal mae sôn am “ffyddlondeb Duw” at ddyn ac nid dyn at Dduw mae’r adnod. Mae hynny yn gwneud mwy o synwyr i mi ac yn sicr yn ein cadw ni rhag mynd yn ddyn-ganolog.
Wrth edrych yn ôl roedd hi’n ffôl iawn mod i wedi blogio am y pwnc yma oherwydd:
i.) nid blog yw’r lle gorau i drafod hanfodion mawr fel hyn
ii.) wnes i sgwennu’r blog ar ôl darllen blogs am y pwnc yn hytrach nac unrhyw lyfrau!!
Diolch i chi, Rhys, am godi mater fel hyn ar eich blog – y mae hi’n dda bod materion o’r fath yn cael eu trafod ar y we, yn Gymraeg! (Hyd yn oed os ar sail blogiadau eraill yn unig yr ysgrifennwyd yr erthygl.)
Rwy i newydd orffen darllen un o lyfrau N.T.Wright ac ynghanol darllen ei lyfr mawr ‘Justification.’ Mae dealltwriaeth Wright o’r pethau yma ymhell y tu hwnt i’r hyn sydd gen i, ac nid oes angen pryderi, Steffan, ei fod yn anymwybodol o’r materion a godoch. Yn wir, mae’n nodi bod nifer o’r diwygwyr wedi dweud llawer o’r hyn yr oedd angen ei ddweud – a phrif fwrdwn ei bersbectif ef yw atgoffa’r eglwys o gynllun mawr Duw. (Y mae’r dadleuon ynglyn ag ystyr y gair ‘pistis’ yn ddiddorol, ac yn ymylol braidd.) Y neges yw – roedd bwriad Duw yn un o’r cychwyn cyntaf, mae’r cyfamod yn hollbwysig, mae Iesu yn rhan ohono ac mae’r eglwys yn rhan ohono.
Y mae llawer y gellid dweud ar y mater. Dydw i ddim wedi’m llwyr argyhoeddi gan bob dim mae Wright yn ei ddweud, ond gocheler rhag gwrthod ‘caricature’ o’i safbwynt ac nid y safbwynt ei hunan!