Mae’n debyg fod llawer o Gristnogion Cymraeg Cymru heddiw wedi eu magu yn y Gymru Anghydffurfiol – ein cyfraniad Cymreig ni at Christendom. Yr hyn oedd yn arferol i’r rhan fwyaf o Gymry Cymraeg hyd y genhedlaeth ddiwethaf oedd mynd i’r Capel. Roedd pawb yn “Gristion” ac roedd anffyddwyr yn bobl brin, roedden nhw ychydig yn od ac yn sefyll allan. Ond heddiw rydym ni’n byw mewn Cymru dra wahanol, rydym ni’n genedl secwlar. Y bobl sy’n sefyll allan, y bobl od bellach yw’r bobl sy’n arddel ffydd yn Iesu Grist. Gyda’r realiti yna’n gefnlen mae’n hawdd i ni fel Cristnogion feddwl ein bod ni’n mentro i dir dieithr newydd.

Ystyr Christendom yw “Gwledydd Cred”. Mae’n gysyniad sy’n mynd yn ôl i’r bedwaredd ganrif pan drodd Cystennin Fawr, yr Ymerawdwr Rhufeinig, at y ffydd Gristnogol. Yn sgil hyn daeth Cristnogaeth yn grefydd swyddogol yr Ymerodraeth, tiriogaeth oedd yn cynnwys y rhan fwyaf o Ewrop heddiw. Cyn y cyfnod yma roedd y ffydd Gristnogol yn ffydd oedd yn tyfu a lledu’n gyflym er gwaetha’r ffaith fod Cystennin yn erlid ac yn lladd Cristnogion. Mae’r rhan fwyaf o haneswyr yn tybio fod Cystennin, ar un llaw, wedi troi at y ffydd Gristnogol am resymau gwleidyddol. Ar y naill law, cred eraill ei fod wedi gweld nad oedd erlid Cristnogion yn bolisi llwyddiannus wrth geisio rhwystro lledaeniad a dylanwad y ffydd, felly gwell oedd eu hamsugno i mewn i’r Ymerodraeth – ‘if you can’t beat them, join them’.

Bu’r newid yma o fod yn ffydd “pobl yr ymylon” i fod yn ffydd y “sefydliad” yn newid cwbwl arwyddocaol sydd wedi taro cysgod dros hanes yr Eglwys Gristnogol dros y canrifoedd hyd ein dydd ni heddiw.

Dadleua llawer fod penderfyniad Cystennin wedi bod o fudd i’r ffydd Gristnogol gan fod ei dderbyniad swyddogol gan yr Ymerodraeth wedi hwyluso ei lledaeniad. Ond, mae eraill yn dadlau fod y datblygiad yn un negyddol, yn arbennig yn yr hir dymor, gan ei bod wedi mynd â’r Eglwys yn bell o’i gwreiddiau fel ffydd radical pobl yr ymylon.

Heddiw, mae llawer o ddiwinyddion ac arweinwyr Eglwysig yn ceisio ailddarganfod sut mae bod yn wir Eglwys Crist mewn cyd-destun ôl-Christnedomaidd wrth edrych sut eglwys oedd yn bodoli yn y byd cyn-Christenomaidd. Un ymateb i’r newid hwn yw ceisio dal gafael yn yr ychydig sy’n weddill o’r byd Christendomaidd sy’n prysur ddiflannu. Clywir am Gristnogion yn honni eu bod yn cael eu herlid oherwydd nad ydynt yn cael yr un safle o ffafriaeth mewn cymdeithas fel ag yr oeddent genhedlaeth yn ôl. Caiff yr awgrym fod Cristnogion yn cael eu herlid yn y wlad yma ei leisio’n llawer rhy aml ac mae’n haeriad sy’n bychanu Cristnogion a wynebant wir erledigaeth mewn rhannau eraill o’r byd.

Nid drwy strancio a gwrthod gollwng gafael yn Christendom y mae dygymod â’r newid – ond yn hytrach drwy ailddarganfod calon Cristnogaeth, sef ffydd radical pobl yr ymylon.

Wrth edrych ar lyfr yr Actau gwelwn sut y mae Eglwys Iesu Grist yn trefnu ei hun, yn byw ac yn tyfu mewn hinsawdd ysbrydol a diwylliannol sy’n ddigon tebyg i’n hoes ni heddiw. Cyfnod lle nad oedd llawer yn gwybod am Iesu, cyfnod lle’r oedd y mwyafrif yn dwyfoli arian, enwogion ac yn gaeth i ofergoelion. Gwelir ffydd bendant a diwyro yn efengyl Iesu Grist, gwelir dibyniaeth ar waith yr Ysbryd Glân a hefyd gwelir Cristnogion yn byw allan eu ffydd. Wrth ailddarganfod y symlrwydd a welir yn yr Eglwys Fore yn yr Actau y darganfyddwn ni sut mae byw fel Cristnogion yn y Gymru ôl-Christnedomaidd sy’n agor o’n blaenau.

Nid oes yn rhaid i ni ofni wrth gamu i mewn i’r anghyfarwydd, ond yn hytrach rhaid i ni weld y cyfan fel her gyffrous, gan fynd ymlaen yn hyderus oherwydd fod Iesu wedi addo adeiladu ei Eglwys.

Efallai y bydd trafod y cwestiynau isod o gymorth wrth geisio adnabod y gwahaniaeth rhwng cael ein herlid fel Cristnogion a dygymod â byw fel Cristion mewn oes lle mae’r ffydd Gristnogol ar y cyrion eto.

1. Mae fy rhyddid fel Cristion yn cael ei beryglu oherwydd:
a.) Fy mod i’n cael fy rhwystro rhag mynd i le o addoliad o fy newis i.
b.) Bod eraill yn cael dewis mynd i le o addoliad o’u dewis nhw.

2. Mae fy rhyddid fel Cristion yn cael ei beryglu oherwydd:
a.) Nad ydw i’n cael priodi’r un a garaf er bod fy Eglwys yn fodlon bendithio’r briodas.
b.) Bod y wladwriaeth yn gwrthod gorfodi fy nghred bersonol i ynglŷn â phwy ddylai gael priodi pwy ar y boblogaeth yn gyffredinol.

3. Mae fy rhyddid fel Cristion yn cael ei beryglu oherwydd:
a.) Nad oes hawl gen i weddïo’n bersonol.
b.) Nad oes hawl gen i orfodi eraill i ymuno â’m gweddïau cyhoeddus.

4. Mae fy rhyddid fel Cristion yn cael ei beryglu oherwydd:
a.) Nad yw fy nghymuned ffydd i yn cael adeiladu tŷ addoli yn fy nghymuned.
b.) Fod crefyddau eraill yn cael hawl i adeiladu tai addoli yn fy nghymuned.

Y tebygrwydd yw eich bod chi wedi ateb ‘A’ i’r rhan fwyaf o’r cwestiynau, sy’n dangos nad ydym ni fel Cristnogion Cymraeg yn cael ein herlid mewn gwirionedd. Yn hytrach, problem llawer o Gristnogion yw dygymod â’r sefyllfa newydd lle nad yw’r ffydd Gristnogol yn cael y safle breintiedig fel yr oedd hi yn y gymdeithas.

Dylem weld hyn fel her i ni ddychwelyd at Gristnogaeth radical Feiblaidd yn hytrach na’i weld fel bygythiad.

Please follow and like us: